El Greco. Eerste periode

In Brussel was een expositie van El Greco.
Nu is El Greco (de Griek) (1541-1614) als iconenschilder begonnen in Heraklion, waar een onooglijk straatje in de oude wijk nog aan hem herinnert. Het is achter de Chándakos-straat, waar nog twee iconenateliers bestaan. Het Historisch Museum bezit het "Gezicht op het Catharina-klooster" van zijn hand, een landschap.
.

Wij zijn erg geïnteresseerd in El Greco vanwege zijn achtergrond als iconenschilder.
In Heraklion was hij op zijn 20e meester, op zijn 22e had Domínikos Theotokópoulos een eigen atelier. De legendarische Andreas Ritzos was in El Greco’s tijd al vijftig jaar dood, maar zijn iconen waren in de kerken en kloosters van Kreta overal te bewonderen. Hij was de leraar van allen en zijn invloed duurde tot ver ná zijn dood, ik durf te beweren dat zijn techniek zelfs tot in onze dagen doorleeft. Een andere grootheid onder de schilders was Theófanes Bathás Strelitzas, Theófanes de Kretenzer, die naar een Meteora-klooster in Thessalië was ontboden om de kerk te beschilderen. Een groot talent was verder tijdgenoot Michael Damaskinós (1535-1591), een alleskunner, die prachtige Byzantijnse iconen maakte, hoewel een beetje oppervlakkig en een beetje gelikt. Damaskinós, 6 jaar ouder, moet in Heraklion de leidende schilder zijn geweest. Zijn moderniteit is onmiskenbaar – alles wordt mooier, makkelijker, handiger en ronder bij hem. Alsof een reclametekenaar zich op het iconenschilderen heeft geworpen. Hij heeft tien jaar in Venetië gewoond waar hij van de orthodoxe feestdagiconen Renaissance-taferelen maakte, die noch Byzantijns noch westers waren, maar een beetje ertussenin.
Domínikos was de man van de flapperende gewaden, wonderschone krulharige engelen en spannende en gedurfde kleuren.

.

(1566)

Dat moderne werd een beetje geïmporteerd door de Venetianen die Kreta bestuurden. Schilderijen van het Quattrocento, etsen van Raimondi circuleerden en Domínikos had het ook in zijn vingers. Zijn iconen zijn eigenlijk Renaissancistisch en bij hem vergeleken is Damaskinós in zijn iconen zelfs een Byzantijn van de oude stempel.
.
.


Waarschijnlijk veel geprezen door de Venetianen ging hij in 1566 ook naar Venetië waar hij 4 jaar bleef en in de leer ging bij Titiaan naar men zegt. Dat hoeft niet waar te zijn, want 4 jaar later was hij in Rome baas van een atelier en zich heel goed van zijn eigen waarde bewust: Michelangelo vond hij geen goed schilder. Wel bewonderde hij hem als beeldhouwer, en men kan zijn studie van het beeldhouwen nog tot uitdrukking zien komen in zijn latere weergave van vleespartijen.

Afscheid van Vianen

.

De expositie in Vianen is afgesloten. Op de foto zien we de groep die van 9 juni tot 16 oktober 5 iconen of meer per persoon hebben afgestaan, nog afgezien van miniaturen. Joop Richaers en Linda Harnisch konden niet komen afhalen. Iedereen was blij de iconen terug te krijgen. De Michael is door Ineke Brons meegenomen, misschien dat we later horen dat haar kerk hem wil herbergen voor een tijdje, dat is althans het aanbod.
We kijken terug op een geslaagde expositie. Er was volop aandacht voor in de gedrukte en de digitale pers. We hebben met veel plezier diensten gedraaid om vragen te beantwoorden van bezoekers. Er zijn alleen maar positieve reacties gekomen van die kant. Mooi licht in die ruimte, zei menigeen. Ja, als je een keer geweest was, bleef het je bij. Ter plekke hebben we Margreet Kluit, de altijd aanwezige beheerder van de kerk, hartelijk kunnen bedanken voor alle zorg. Kathe Hansen, die in de voorbereiding en in de praktijk de kar heeft getrokken, was afwezig, maar ze is op de hoogte van onze erkentelijkheid. Ook alle exposanten en surveillanten bedankt voor hun medewerking.
Het was een bijzondere expositie. In drie jaar zijn we aanmerkelijk verder gekomen. Tot over weer drie jaar we weer hetzelfde moeten zeggen. Hoop ik.
.

Rampzalige deelname aan Kunstfactor Live! Lab

.
(Kunstfactor is het overkoepelend orgaan van organisaties voor amateurkunsteducatie)

Jan Verdonk
i.o.v. Het Iconenatelier
Eerste Leliedwarsstraat 32
1015 TA Amsterdam
janverd@xs4all.nl

Amsterdam, 7 oktober 2010

Geacht bestuur van Kunstfactor,
Wij zijn een schildergroep die ontstaan is uit de iconenschool van Jan Verdonk. Wij zijn een jaar geleden bij elkaar gekomen als groep, om onze iconen te verkopen en op bestelling te schilderen. Onze eerste expositie was in december en januari jongstleden in Galerie Kobalt in Culemborg en succesvol. We maken in alle bescheidenheid prachtige iconen in de Griekse stijl, die weinigen in Nederland overtreffen.
Wij zijn ernstig teleurgesteld over de achteloze manier, waarop de door ons afgestane iconen zijn geëxposeerd op Kunstfactor Live! Lab.

Een van de schilders, Willy de Breij, schreef: “Ik vond het pure droevenis.”
Nelia Langeveld was verbijsterd en geshockeerd. “De manier waarop de iconen waren opgehangen was erg onzorgvuldig en icoon onwaardig.”

Ik zal het uitleggen.
1) Onze bijdrage aan de expositie bevond zich achter het podium. Op het podium was, toen ik op zaterdag rond 13.30 uur aankwam, De Chinese Opera bezig. En zodoende moest je een kwartier wachten. Anderen zullen bij landurige podiumacts langer hebben moeten wachten, als je tenminste tijdens changementen over het podium mocht en durfde.



Op bijgaande foto zie je een lichtbak linksboven en daarvóór en achter het paaltje moest je langs .
Het podium van de Duif was vrijdag en zaterdag volgeprogrammeerd, dus ik ben benieuwd hoe het anderen is vergaan. Ik vrees het ergste.

2) Ik heb in de vragenlijst aangegeven hoe je iconen hoort op te hangen. Er is geen enkele rekening mee gehouden. Toen ik binnenkwam vond ik de presentatie dus respectloos voor iconen. Hier zijn mijn opmerkingen voor de vragenlijst:
"Graag de Christusiconen op de hoogste plek hangen. Verder hangt geen van de andere heiligen met zijn rug naar Christus en Maria."

3) De iconen zijn amateuristisch en zonder gevoel voor ooghoogte opgehangen. Let wel, de meeste iconen zijn 25 cm. hoog en 19 cm. breed. Er staat vaak een scène op als de Intocht in Jeruzalem of de Opwekking van Lazarus. Het zijn miniaturen te noemen. Moet je de laagste in een rij dan op 1.95 m. ophangen? Ik ben zelf 1.82 m. en ik moest mijn nek uitrekken om de laagste althans te bekijken. Op de foto staat degene die ze heeft opgehangen afgebeeld, zelf ook niet erg lang, en schuin boven hangen de iconen.



4) Het tekstbordje met algemene informatie was afwezig toen ik kwam. Het was van de muur gevallen en achter de verwarming terecht gekomen. Het plakte niet meer op de muur. In arren moede heb ik het op de verwarming gezet.



Opvallend is, dat onze schildersgroep Iconenatelier Verdonk heet, wat niet juist is. Zo staat het ook op de website van Kunstfactor. De naam is: Het Iconenatelier.

5) Op zaterdag om 13.45 uur, toen de expositie al 2 dagen liep en nog een halve dag te gaan had, ontbraken de naambordjes bij de iconen. Geen naam van icoon, geen naam van een schilder te bekennen. “En ze zijn er wel!” sprak producent Joanne Heidinga. Grote nalatigheid dus.
Ingrid Smit meende dat ik met David Tonnaer gesproken en deelname toegezegd had (niet waar).

Hoeveel werk is gedaan om het Kunstfactor naar believen te maken! Marie-Louise reisde uit Rotterdam naar Utrecht om haar icoon af te geven. Frances de Waal stuurde iemand uit Ede. Jan Verdonk verzamelde ze, verpakte ze, vulde vragenlijsten in, kreeg de koerier aan de deur. Stuurde Excelbladen in.

Willy de Breij: “Het lijkt mij, dat we daar nooit meer aan mee moeten willen doen.”
De hele groep staat achter Willys mening. Velen reageerden ontzet. Geacht bestuur, wij laten het hierbij. Jan Verdonk zet deze brief op zijn blog: www.iconenschool.blogspot.com onder de titel: Rampzalig Kunstfactor Live!.
Zodat iedereen er getuige van kan zijn.

Was getekend: Jan Verdonk
i.o.v. Het Iconenatelier