Zelf een icoon ontwerpen

De icoon van de Heilige Familie, die als illustratie dient van de iconenwijding van de klas van Marian van Delft van de redactie van Eikonikon, wordt door de orthodoxe kerk niet als icoon erkend. Aartsbisschop Gabriel van de Russische kerk noemt hem "icoon-achtig" en geen icoon, omdat er van de Heilige Familie geen feestdag is. Het ontwerp is van de hand van de benedictijnse moniale Marie-Paule uit het klooster op de Olijfberg te Jeruzalem. Je kunt wel raden wat de orthodoxe kerk tegen dit ontwerp heeft. Jozef is vaak niet eens de grijze man van de iconen en de omhelzing, hier als hand op de schouder, betekent in de iconentaal bijslaap. Vergelijk met de omhelzing van Joachim en Anna bij de Schone Poort, waar ook een icoon van is, die wordt beschouwd als het moment van de conceptie van de Moeder Gods.

Voor wie zelf iconen wil ontwerpen, en niet een oude icoon naschilderen, staat bijna het hele repertoire in de schildersboeken, met de gegevens die er minimaal op moeten staan erbij. Daar kan je dan mee aan de slag. Dat betekent dat je dan sowieso binnen de traditie ontwerpt.
Als je een ontwerp wilt maken, dat niet beschreven is, dan heb je misschien een thema waar geen feestdag van is. Dat niet op een dag van het jaar gememoreerd wordt. Dan kan het geen icoon zijn, denk aan de icoon van de Heilige Familie. Maak liever een icoon op een bestaand thema. Wie daarna wil weten of zijn ontwerp is toegestaan kan het altijd aan een orthodoxe priester voorleggen.

Als Frida Boland, ook in Eikonikon te lezen, een Triniteitsicoon publiceert met de drie vrouwennamen Maria, Maria Magdalena en Salomé eronder, kan dat geen icoon zijn.
Op het Gastmaal van Abraham verschenen nl. drie engelen als prefiguratie van de Drie-eenheid en niet van deze drie vrouwen. 130 jaar na Roeblevs overlijden is zijn Triniteitsicoon als voorbeeld gesteld aan de iconenschilders. Roeblev is om de icoon heilig verklaard. Frida's icoon is niet conform de traditie van het orthodoxe iconenschilderen en dus daarom niet toegestaan.

Waarom wil iedereen toch zijn schilderijen iconen noemen? Om het aanzien van de icoon te krijgen? Om ze te verkopen? Een schildervriend van mij wilde zijn abstracte schilderijen ook al iconen noemen. Ik ging een keer naar zo'n moderne iconententoonstelling in de galerie in de Nieuwe Amstelstraat, voor niks, want het waren abstract verwrongen kopjes. Als je het een icoon wilt noemen, moet het met de tradities van de orthodoxe kerk in overeenstemming zijn. Dat zeggen de kunsthistorici en de woordenboeken ook, eigenlijk iedereen, zo is het ook gezegd in een inzending in Eikonikon jaren geleden. Heb je het over iconen, dan heb je het over de orthodoxe kerk.