Nieuwe video

 https://youtu.be/NgMhqR7yztI?si=3FInJAtOnGJlA7Qa

Online Iconenschool. Moeder Gods van het Gonia-klooster te Kreta, detail en Christus van Mandylion-fresco van de hand van Theofaness Bathas in Stavronikita-klooster te Athos

 

Online Iconenschool. Serie van Eufrosynos, 1542, Dionysiou-klooster te Athos

 

Restanten Winkeltje Planken

 

Vlak, 1 x "A5", 19x15, 20€

{Kuipje Heraklion, 21x17, binnenmaat 17x14, 30€ } VERKOCHT

 

Mirtos, 1 x 36x22, binnemaat 28,5x17, 65€

 

Romanov, 1 x 34x27, binnenmaat 28,5x22,5, 60€, eenvoudiger

 

 

 

 

Vrij werk

2

19

2131

32

33

 Boekenlijst

 

Leuke boeken die wat te maken hebben met iconen schilderen

• Kleur

Victoria Finlay, ISBN 90-4140-926-2, € 12,50

• In de schaduw van Byzantium

William Dalrymple, ISBN 90-4500-212-4, Bij Jan

• Verschillende titels van Theunissen

goede boeken voor voorbeelden

• Iconen, Fascinatie & Werkelijkheid

Konrad Onasch, Annemarie Schnieper, ISBN 90-2092-670-5, ramsj

• A History of Icon Painting

meerdere schrijvers, ISBN 0-9550089-0-5, ±€ ………….

• Icon Painting

John Taylor, ISBN 0714819182, alleen via antiquariaten

* Ikonen. Glerum . Bij Jan

* What do you know about icons. Jan

* Tomkinsson. Between heaven and Earth. Jan.

Jan Verdonk heeft een winkeltje bij Boekwinkeltjes.nl : 

https://www.boekwinkeltjes.nl/v/jan-verdonk/

en kijk bij iconen.nl bij Boekverkoop

Werktafels

 

Evia 2002

Pigmentenlijst school

 

De nieuwe iconen voor het najaar 2018

 De nieuwe iconen voor het najaar 2018 zijn:
1. Elia en de Raaf. Emanuel Damaskinos, ongeveer 1575
2. Aarstengel Gabriel. Theofanes de Kretenzer, 1543
3. Tronende Moeder Gods alla latina. Emanuel Tzanes, 1650
4. Moeder Gods Orante. Eufrosynos, 1543
5. Kruisiging.Theofanes de Kretenzer, 1543
6. Moeder Gods.Theofanes de Kretenzer, 1543
7. Immanuel. anoniem.

De iconen voor de voorjaarscursus 2018

1. Johannes van Eufrosynos.. 1543. Karyes, Athos
2. De tronende Christus van Rublev, 1400.
3. Hemelvaart van Elia naar Neoklis. 1990. particulier bezit
4. Johannes in de Grot van Angelos. Sinai-icoon 1450
5. Hemelvaart van Christus van Theofanes van Kreta. 1543. Stavronikita, Athos
6. Michael, engel, Servie, 1300-1400. Chilandariklooster, Athos
7. Portreticoon Moeder Gods. 1575. Antivouniotissa-museum, Korfu
8. Lukas schildert de Moeder Gods met Kind.1600. Recklinghausen

Doos pigmenten ter overname

.
Doos met 50 pigmenten ter overname voor iconenschilders of schildergroep in de Russische stijl ter overname. Bericht me per email.
.

Presentatie in de Rotterdamse Grieks-orthodoxe kerk van de heilige Nikolaas

ICONENEXPOSITIE bij de Griekse Gemeenschap van Amsterdam

ICONENEXPOSITIE van JAN VERDONK

Ο Ιωάννης Βερντονγκ σπούδασε Βυζαντινή εκκλησιαστική και δογματική ιστορία και νεοελληνικα στο Άμστερνταμ. Πριν 26 χρόνια, το 1991, άλλαξε τελείως η ζωή-του και οριστικά γιατί γνώρισε την αγιογραφία από τον αγιογράφο Νεοκλή Κολλιόπουλο στην Αθήνα. Μαζί του μαθήτευσε για να μάθει την τέχνη της αγιογραφίας. Το 2001 ίδρυσε τη Σχολή αγιογραφίας, όπου έχει διδάξει σε εκατοντάδες Ολλανδούς. Δημοσιεύει τακτικά άρθρα για εικόνες σε περιοδικά και στο διαδίκτυο. Από τη Σχολή δημιουργήθηκε μια ομάδα αγιογράφων μαθητών που κάνουν εκθέσεις και διδάσκουν Βυζαντινή αγιογραφία.

Jan Verdonk studeerde Byzantijnse kerk- en dogmengeschiedenis alsook Nieuwgrieks in Amsterdam. 26 jaar geleden, in 1991, veranderde zijn leven volledig door de kennismaking met de iconenschilder Neoklis in Athene. Bij hem ging hij in de leer om de techniek te leren. In 2001 richtte hij de Iconenschool op, waar hij sindsdien aan honderden Nederlanders les heeft gegeven. Hij schrijft regelmatig over iconen in tijdschriften en op internet. Uit de Iconenschool ontstond een groep die iconen exposeert. Tevens geven zes van Jans leerlingen zelf les in het schilderen van iconen.

Websites:

www.iconen.nl

www.iconenatelierverdonk.nl

www.iconenschilderen.nl

www.iconenschool.nl

www.iconenschool.blogspot.com 

:    Adres: De Wittenkade 111, 1052 AG, Amsterdam.

     Telefoonnummer: +31 (0) 20 686 3322

     Email: info@ellines.nl
     Openingstijden: Maandag tot woensdag van 18:30 tot 22:30
                                 Zondag van 14:15 tot 16:30

     De expositie duurt tot eind februari 2017

 

 

Symboliek kan ook teveel in iconen gelegd worden

     

Over kleuren op iconen hoeft niet geheimzinnig gedaan te worden. De iconenschilders hebben in de verschillende perioden nooit een zelfde betekenis aan kleuren toegekend, of zelfs helemaal geen. En we weten dus niet wat ieder met de kleuren bedoeld heeft, dus we mogen het er ook niet in leggen. Geen enkele autoriteit zegt dan ook iets over kleurensymboliek op iconen. Dan zou direct de weg openliggen voor tegenspraak: is rood nu de kleur van het lijden of van de warmte?

Een symbool is een teken dat naar een begrip verwijst. Het kruis symboliseert het lijden van Christus. De nimbus om het hoofd van de heiligen symboliseert hun verblijf in het koninkrijk Gods.

De specifieke iconografie, de beeldtaal, van de iconen is niet bijzonder ingewikkeld of uitgebreid, maar ligt ook niet voor de hand. Het kruis in de hand van heiligen, een tastbaar voorwerp, symboliseert hun marteldood om Christus' wil. De boekrol is het evangelie. De rode doek die over de daken ligt betekent dat de scène zich binnenshuis afspeelt. De hand met de ringvinger en de duim op elkaar is de zegenende hand. Johannes de Doper komt voor met vleugels, want hij is angelos = boodschapper óf engel.

Niet specifiek voor de iconen zijn de symbolen die iedereen wel begrijpt omdat wij ze ook hanteren: de lelie betekent zuiverheid. Ze zijn door de schildersboeken voorgeschreven en zouden beter attributen genoemd. kunnen worden. Zo hebben Christus en Maria een scepter en wereldbol, engelen en heiligen staf, zwaard of speer, Maria Magdalena kruikje, Panteleimon medicijnkist, Spiridon bijenkorf en Johannes de evangelist en Basilius schrijfstift bij zich. De roos is een attribuut van Maria, want zij is in de Akathistoshymne poëtisch zo aangeroepen.

De drie sterren der maagdelijkheid op het kleed van Maria, de vier letters ICXC die de zegenende hand van Christus uitbeeldt en de bekleding van het aardse c.q. hemelse in de blauwe en rode kleding van Maria en Christus, zij zijn algemeen aanvaarde symbolen in de iconografie geworden. Maar het is voorstelbaar dat de iconenschilders van voor 1950, toen de iconenboeken verbreiding kregen, hier niet aan gedacht hebben. Gewoon schilderkunstige oplossingen kunnen zulke dingen van meet af aan zijn geweest, zoals bijvoorbeeld het opvullen met ornamentjes van lelietjes en bolletjes van het witte kleedje van het Christuskind - zonder deze zou het witte kleedje wel erg oplichten tussen het donkerrood van zijn moeders kleed. Idem de afwisseling van de kleuren van Christus en Maria en de gouden sterren op het grote rode vlak van Maria’s kleed: schilderkunstige ingrepen.

Christus heeft echt op dit aardse paradijs gewandeld, niet in een ideeënwereld. Dus om enige symbolische betekenis toe te kennen aan planten, bomen, wateren, bergen, huizen, schepen, vissen, paarden en andere dieren, dat zou te ver gaan. Het zou goed zijn onze bronnen erbij te noemen en minder alles op iconen als symbool te duiden. Een door vroomheid geïnspireerd mens kan er van alles in zien, en vaak is het nog heel poëtisch ook, en lopen we er warm voor, maar dan is de uitleg alleen maar onze eigen persoonlijke mening, dus speculatie, met het gevaar van tegenspraak, of we citeren een ander (maar wie dan?).  De orthodoxe kerk beschouwt als vaste en waarachtige leer de bijbel, de uitspraken van de oecumenische concilies en die van de kerkvaders, dat zijn de leraren van de kerk. Dat zijn nog eens bronnen. 

Expositie van Lenie Wouda

Aan de directie van het Ikonenmuseum te Kampen

Mijne heren,
Trouw deel ik steeds een 50-tal folders uit die u mij voor elke nieuwe expositie toestuurt. Voor de expositie "Onorthodox. Een andere kijk op ikonen." ga ik dat echter niet doen.
Een vriend van mij, de beeldend kunstenaar Fons Heijnsbroek, wilde eens zijn abstracte gouaches ikonen gaan noemen, omdat het op de expositieplek van een confessioneel cursuscentrum (i.c. Ignatiushuis) beter zou staan.
U noemt op de folder het werk van Broszat ook ikonen. Van Broszat verbaast het me niks, hij lift mee met het prestige die iconen, als een sterk merk, in de wereld hebben. Het gebeurt geregeld, zie mijn vriend de kunstenaar.
Van het museum verwacht ik de grootste zorgvuldigheid in e n kennis van de complicaties van het gebruik van het woord ikoon... Want wat gaat er door voor icoon? Wat zouden de oosters-orthodoxe christenen als icoon beschouwen? Een afbeelding die ze bv. in de kerk kunnen vereren met een kus of een kaarsje o.i.d. Wat beschouwen de kunsthistorici en de woordenboeken als icoon? Een afbeelding uit het traditionele schilderingenarsenaal van de schildersboeken van de orthodoxe kerk. In de verste verte komt Broszats werk niet in aanmerking!
Broszat pleegt roofbouw op het woord ikoon. Is hebzucht zoals van talrijke andere schilders. Uw museum is er in gelopen.
met vriendelijke groet,
Jan Verdonk

Kopie naar het ikonenbulletin Eikonikon
Plaatsing op mijn blog iconenschool.blogspot.nl

De iconen van september 2016

We zijn overeengekomen de volgende iconen in september 2016 te gaan schilderen:
1. De Zoetkussende Moeder Gods van Museum Petit Palais te Parijs
2. Sint Maarten van Petit Palais
3. De evangelist Johannes van Eufrosynos, Athos, 1543
4. De Vlucht naar Egypte van het Benaki-museum te Athene
5. De Zoetkussende Moeder Gods van Patmos
6. De (groene) Maria Magdalena van de Hermitage, Sint Petersburg
7. Maria Boodschap van Theofanes, Athos, 1543

Nieuwsbrief 2016-1

Geachte lezer,                                                                                      Amsterdam, 15 maart 2016

De inhoud van deze nieuwsbrief is:

1. Studiedag Griekse opschriften op iconen
2. Vakantieschilderweken
3. Wij zoeken een expositieruimte
4. Onze drie boeken zijn te bestellen
5. Polemiek over iconen
6. Culturele iconenreis naar Athene in 2017

1. Op 2 april a.s is er een studiedag gewijd aan de Griekse opschriften op iconen.

   Noodzaak voor elke iconenschilder is het, iets van de opschriften te weten, want er zijn veel iconen waarvan de tekst is verdwenen.

Van u wordt vooraf gevraagd het Griekse alfabet te kunnen lezen in hoofd- en kleine letters, want dan gaat het begrijpen voor u zelf sneller. Bv. wat staat hier voor woord? TON XAPON TON ANTAMΩCAN. Of: Εις την σκηνην του Αβρααμ.

In ieder geval komt er wel een inleidend helpdeel Grieks om de algemeenheden te zien zoals de naam van Christus en de Moeder Gods.

Programma:

Helpdeel Grieks

Handtekeningen lezen

Uitspitten van enkele titels en schriftrollen (men kan ook zelf teksten aandragen, geef ze even door)

Lettertypes

Google gebruiken of de naslagwerken. We zijn nu bijvoorbeeld in de cursus het Gastmaal van Abraham en Jona aan het schilderen en oefenen in het zoeken van de bijbehorende opschriften. Ook doen we een Feestdagicoon.

We lezen één schriftrol integraal, die u thuisgestuurd krijgt.

   Tijden: 13.00-17.00 uur met uitloop tot 18.00 uur.

Locatie: Eerste Leliedwarsstraat 32, 1015 TA Amsterdam.

Kosten: € 25,- , contant op de dag zelf.

Koffie en thee inbegrepen. Neemt u evt. een boterham mee?

Laptop (plus verlengsnoer) of tablet met Wifi of smartphone indien mogelijk maar niet verplicht meenemen want we kijken ook op internet. Een camera is heel erg gewenst voor het opslaan van de bordteksten.

1 tablet is beschikbaar ter plekke en te reserveren. Er komt nog een dag, datum onbekend.

Reserveren voor deelname is gewenst.

2. Vakantieschilderweken.

Mijn enige schilderweek in 2016 is die in Klooster Steyl (L), 9-16 september 2016. Ik ga hier heen met onze zelfstandige schilders. Weet je niet of je in deze categorie valt, dan kun je het altijd vragen. Graag binnenkort mondeling of schriftelijk aanmelden!

Nelia Langeveld heeft 4 succesvolle zomercursussen gegeven op Kreta, in Denekamp en Chevetogne aan beginners en halfgevorderden, en zal nu van 18 tot 25 juli naar klooster Denekamp met beginners en halfgevorderden gaan. Ook leidt ze een weekendgroep bij haar thuis (met 12-rittenkaart). Haar emailadres is n.e.langeveld@online.nl.

3. Voor onze expositie-groep (http://www.iconenatelierverdonk.nl/students.html) zoeken wij een expositieruimte (in een kerk is ook heel welkom) voor 2 à 4 weken in de buurt van Amsterdam. Weet u iets, doet u dan alstublieft bericht?

4.  Te bestellen zijn nog steeds:

    SCHISMA. Geschiedenis en discussie op het concilie van Florence (1438-39) door Jan Verdonk. Met uitvoerige voetnoten en bibliografie. Een uitgave van Iconenatelier Verdonk, Amsterdam. ISBN 978-94-90799-01-4. 182 pagina's, linnen band, afmetingen 30 x 22 cm.

   Te verkrijgen door overmaking van € 40,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het boek moet worden verzonden, en het woord Schisma. De levertijd is vier weken.

   SYNOPSIS. Iconen van Jan Verdonk. Een uitgave van Iconenatelier Verdonk, Amsterdam. ISBN 978-94-90799-02-1. Te verkrijgen door overmaking van € 40,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het boek moet worden verzonden, en het woord Synopsis. De levertijd is vier weken.

   De brochure “De wijze Lessen van Meester Neoklis” is geniet, 26 pp., en te verkrijgen door overmaking van € 15,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het moet worden verzonden, en het woord Wijze Lessen. De levertijd is vier weken.

5. Voor wie de polemiek over iconen interesseert: op mijn blog staat een belangrijke “Open brief aan Eikonikon” van 19 december 2015 wegens een artikel op de website ervan, waarin aantoonbaar foute en achterhaalde informatie staat, (www.iconenschool.blogspot.com).

6. In mei 2017 ga ik met belangstellenden op een culturele iconenreis naar Athene. Het is    een reis met hotel en ontbijt. Met excursies, ontmoetingen en inleidingen. Tolk is Jan, duur is ongeveer 5 dagen. Het is vooral voor de iconenschilder, al wordt er niet geschilderd, en verder voor iedereen die de Griekse iconen in al hun facetten wil leren kennen. De prijs proberen wij onder de 1000 € te houden.

                       

U kunt zich eenvoudig van de maillijst af laten halen door dit mailtje terug te sturen met de tekst ”afmelden voor nieuwsbrief” in de onderwerp-balk. Excuus voor het feit dat u dit bericht ongewild of eventueel dubbel hebt gekregen.

Jan Verdonk aan Trouw

Beste mw. Van Beek,

Vandaag stond in uw artikel in de krant een beetje polemiek (omdat ik over signeren van iconen schrijf stel ik me daaraan bloot en dat vind ik niet erg). En ik haast me om daar weerwoord op te geven.

Het gaat om de regel: "Zet nooit je naam onder een icoon."

Nou, Thom Breukel zal er we ooit achter komen, anders help ik wel, dat in een belangrijke tak van de orthodoxe kerk, namelijk de Griekse, iconen gesigneerd worden (let wel: door de hand van ... Viktor of zo, staat er dan) en ook weer voor een belangrijk deel van de Griekse schilders.

Het onwellevende is nu, dat een buitenstaander die zelf geen iconenschilder is, en geen theoloog, over een gebruik binnen de orthodoxe kerk zegt dat dat signeren helemaal fout is.

En de iconen zijn nota bene van de orthodoxe kerk, kijk maar in het woordenboek.

 

Verder maakt het argument, dat het beeldplagiaat zou zijn, op mijn niet de minste indruk. Wij moeten juist kopiëren, ik ben ook iconenschilder.Daarover heb ik geschreven, citaat:

Is het nou kopiëren?
(Zucht)
Ik hoor het zo vaak, vooral van mensen die Russisch schilderen. Vader Anton van de Amsterdamse Russische kerk, die zelf schildert, de priester André Gouzes in Sylvanès, Frankrijk, Marcel Watté, België, Bernard Frinking, Frankrijk. “Jongen, ga toch eens iets zelf iets ontwerpen!” Alsof het jammer is dat we iconen schilderen zoals ze altijd geschilderd zijn. Bernard zegt: 1) Je moet nederig zijn, en daarom moet het dan zeker helemaal uit je eigen inspiratie komen. Zo komen de lelijkste iconen de wereld in, maar dat geeft zeker niet. Neoklis zei: Ga niet ontwerpen, want in Griekenland is er bijvoorbeeld maar één die het kan. 2) het is hoogmoed van je, het is pronken met andermans veren.
Nou lieve Russische schilders en iconendeskundigen, …. Staan de Russische schildersboeken van Stroganov en Ushakov niet vol met voortekeningen? Staat in het schildersboek van Dionysius van Fourna, waaruit men wel graag het iconengebed citeert, soms niet het maken van een transparante werktekening op basis van een oude icoon? Omdat Dionysius' boek een compilatie is van handleidingen vanaf de 12e eeuw, kan men het maken van de werktekening met recht een oud iconenschilders-gebruik noemen. Bij Dionysius werd een in olie gedrenkt papier op de icoon gelegd en de hoofdlijnen overgetrokken - in deze tijd gebruiken we transparant papier op een afbeelding van een icoon in een boek of een ansichtkaart. Heus, we doen niets anders dan de schilders van vroeger, zei de schilderes Ireen van Engelen …die van de 16e eeuw, die we zo waarderen en wier iconen we gebruiken.

en over het signeren:

http://www.iconenschool.blogspot.com/2011/02/mag-je-iconen-signeren.html

http://www.iconenschool.blogspot.com/2011/03/mag-je-iconen-signeren-deel-2.html

Thom Breukel: Schande

Oordele wie het leest: hierbij de ontvangen haatmail van Thom Breukel, 30 jaar lang "partner in crime" van Kees van Veen.

Beste Jan,

Echt een politiek verhaal, die open brief aan Eikonikon.

Kan je dat niet beter aan je tante Verdonk overlaten?

Over de dode niets dan goeds!

Zalig Kerstfeest

thom

En:

"Over de doden niets dan goeds"

Iedereen weet dat iconen in de traditie staan en zo gekoesterd worden.

Beeldelementen en compositie worden van de oorspronkelijke icoon overgenomen. Een eigen ontwerp icoon past niet binnen de traditie.
Wil een icoon een icoon zijn dan wordt deze dus NIET gesigneerd!
Gebeurt dat wel dan is dat plagiaat en dat is strafbaar volgens de
Auteurswet van 1912 artikel 5.
Het is geen argument dat Grieken daar de hand mee lichten.
Hun economie is ook 'bij de hand', om het parlementair te zeggen.
Vrede en alle goeds voor 2016
Thom Breukel
Rijksbevoegd icoonschilder en docent kunstgeschiedenis

Mijn reactie:

U spreekt met een orthodoxe theoloog.

Antwoord:

Goedemorgen Jan,
Omdat ik nog altijd secretaris van de Stichting Eikonikon ben, voelde ik me door je open brief aangesproken.
Je brief aan Eikonikon gaat over wat Kees allemaal verkeer deed (over haatmail gesproken). Mijn standpunt is: over de doden niets dan goed!
Maar je brief is ook aan mij gericht als medeoprichter van Eikonikon. Dat jij het Griekse standpunt huldigt: "iconen mogen gesigneerd worden" heeft niets met het gedachtegoed van de (Grieks) Orthodoxe Kerk te maken. Je naam vermelden bij iets dat nagemaakt of nageschilderd is en dat is eigen aan iconen, is plagiaat volgens de Auteurswet artikel 5. Nederlandse staatsburgers horen de wet te kennen en daar spreek ik je op aan.
Vrede en alle goeds voor 2016
thom 

Nog meer:

Dag Jan,

Het signeren van iconen zoals jij beschrijft voor Eikonikon 115 is typisch een Griekse opvatting. Wie naar de recente ontwikkelingen van dat land kijkt ziet wat daarvan is gekomen: egotripperij. Wil je daar meer van weten lees het dagblad Trouw van vrijdag 27 april. Je beschrijving verbaast me ook omdat de orthodoxie de bewakers van de icoontraditie zijn. De traditie schrijft voor dat je altijd een icoon naschildert, lees het artikel in Eikonikon 114 "kopiëren wij?" Zet je de naam van de maker naast, onder of op de icoon dan is dat gewoon beeldplagiaat en dat is strafbaar. Het gaat hier niet om gelijk te halen, maar als er geen respect meer is voor de icoontraditie dan ben je gedwongen. Met groet, thom  

Het verschil tussen de Russische en de Griekse stijl.

Het verschil tussen de Russische en de Griekse stijl.

Ik heb na een reis naar de Gouden Ring de Russische iconen beter leren kennen. Maar ik ben nog niet van Grieks tot Russisch schilder gerectificeerd, zoals de gids wilde.

Wat technisch de Russen van de Grieken scheidt, is het transparante. Het grote kleurvlak van een rode of groene mantel bijvoorbeeld wordt transparant opgezet, door meer dan tien transparante verflagen over elkaar heen te zetten. Dat geeft een niet te voorspellen wolkig patroon, waar je ook doorheen lijkt te kijken. Je denkt: waar kijk ik eigenlijk naar? Uiteindelijk kijk je ook naar de witte grondering van de plank. Dat is een bijzonder mooi effect en dat hebben Griekse iconen niet. Die hebben allemaal dekkende kleurvlakken. Bij de Russen zijn wel het eerste, tweede en zeker derde licht als het er is, dekkender dan het grondvlak. De lichten zijn anders dan de Griekse, en een aparte studie waard. De lichten kunnen best helder zijn, dan stralen ze, maar ze zijn smaller.

Dan hebben Russische iconen verder de aanduiding van het volume van het kleed door middel van allemaal lijntjes. Het gaat over belijning. Arcering is hier niet bedoeld, eerder lijnen die met elkaar het begin van een spiraal vormen. Als aan de rand van een kleed de lijntjes dicht op elkaar gevorkt staan, dan begrijpt het oog dat het kleed hier rondloopt. Griekse iconen daarentegen geven ronding aan door de belichting van het eerste tot en met het derde licht en de grondkleur gaat de rol van schaduw spelen. En zo hebben de iconen van de Kretenzische school nogal veel schaduw: ongeveer 50 % van het oppervlak.

Verder hebben de Russische iconen een ander kleurgamma of palet. Veel iconen hebben onbestemde kleuren als omber, amber, bruin, en pasteltinten of harde groene, rode achtergronden. Griekse iconen daarentegen hebben grondvlakken die meer corresponderen met de lichten, in die zin dat een rood licht een rood grondvlak met zich meebrengt (en vice-versa), groen een groen, blauw een blauw, bruin een bruin. De Kretenzische school vereist dat tenminste. Het Russische schilderen is volgens mij en de Russische auteurs ontstaan uit de specifieke perioden van het Noordgriekse schilderen (te weten de paleologische en komneense stijl), en daarin was zo weinig eenvormigheid dat het niet zo gek is dat het Russische schilderen a) ook zo uiteenloopt en b) dus zo verschilt van Kreta.

Het vierde verschil tussen Russisch en Grieks is de tijdbalk. Vanaf de vierde eeuw waren er iconen, ik denk het eerst in Palestina. Byzantium gebruikt ook de beeldtaal (de term is iconografie) van het Hellenisme (300 v. Chr. tot 300 n.Chr.) en van de klassieke Oudheid (800 tot 300 v.Chr.). Tijdens de Byzantijnse beeldenstorm (725-853) was Rusland nog heidens, zelfs tot 988, toen Kiev als eerste en belangrijkste vorstendom christelijk werd, ten tijde van de Macedonische dynastie in Byzantium. Rusland heeft dus niet de wortels van het Byzantijnse schilderen in zich, alleen een momentopname overgenomen en verder ontwikkeld. Het verval zet in Rusland in de 16e eeuw, en in de Byzantijnse gebieden op zijn laatst in de 17e eeuw.

Het vijfde verschil betreft het expressionisme van het Russische ontwerp tegenover het realisme van het Griekse. De verhouding hoofd-lichaam ligt in Rusland op 1: 12, in Griekenland op 1 : 8. Die onnatuurlijke Russische vormgeving geeft voor het oog de vergeestelijking van de mens heel goed weer. Op de iconostase buigen deze lange gestalten in lichaamstaal die zegt: deemoed, onderwerping, nederigheid, overgave: Gospodi pomiluj, Heer ontferm U. En misschien zit er wel een beetje Russische melancholie bij ook. De Griekse iconen zetten bovennatuurlijke portretten neer in op en top realisme. De heiligen worden afgebeeld als gelukzalige mensen met een naar binnen gekeerde blik.

Wij Grieken zullen naar de Russen moeten kijken om te leren. Om ons eigen schilderen die toets van heiligheid en psychologische diepte mee te geven waar de Russen om bekend staan. Een rol speelt ook het begrijpen van de artistieke middelen waarvan de Rus zich bedient. En ik denk dat we uit het eigen arsenaal dat de Griekse traditie ons heeft overgeleverd moeten putten om net als de Russen iets moois en tijdloos te creëren.

OPEN BRIEF AAN EIKONIKON

Eikonikon is schijnbaar, naast Wikipedia, de belangrijkste bron van informatie over iconen en iconenschilderen op het Nederlandstalige internet. Zo staan op de  website van Eikonikon bijvoorbeeld de artikelen “Ikonen, een introductie” en “De geschiedenis van ikonen in vogelvlucht” van de hand van Kees van Veen (1950-2010). Hij was schoolmeester, alsmede leraar in iconenschilderen, daarin weer leerling van pater Robert de Caluwé en de monnik Ton de Nooy; Kees was een productief schrijver over iconen en 25 jaar hoofdredacteur van Eikonikon. Zijn woorden worden nog steeds overvloedig geciteerd, maar hij verspreidde helaas ook, ondanks alles, achterhaalde meningen en dus onjuiste informatie via Eikonikon. Het gaat om dubieuze definities, normen en historische inzichten, zoals uit het vervolg blijkt. Een cynisch situatie! Eikonikon bij uitstek hoort goede informatie te verschaffen!
Mijn doel met deze brief is Eikonikon te overtuigen om Kees’ artikelen aan te passen en er betere voor in de plaats te zetten, om te beginnen met deze open brief.

Reactie op “Ikonen, een introductie”.

1) Van Veen noemt iconen steeds een gebedsmedium. Bijvoorbeeld: “de icoon wordt geschilderd om te dienen als, is bedoeld als gebedsmedium, de ware bestaansreden van de icoon is het gebed”. Het is een raadsel waarom op deze plek, in een inleiding over iconen, dit gesteld moet worden. De term “gebedsmedium” schrijft namelijk met nadruk en eenzijdig voor wat we met iconen moeten doen: bidden. Dit is enorm belerend, gebrekkige en dus onjuiste informatie. Want het is ook gewoon om iconen met een buiging te vereren, met een kaarsje en een lichtje te verlichten, aan te raken, te kussen, te bewieroken en rond te dragen in processie. Dus in het gebruik is een icoon zoveel meer dan een crucifix. Dat is pas een echt gebedsmedium. De icoon is echter een onbegrijpelijk wonder, een heilig mysterie. We kunnen het best de bredere termen blijven gebruiken als: verbindingsmiddel, contactmiddel, overbruggingsmiddel, venster, doorgeefluik, sluis of passage, tussen onze en de eeuwige wereld en vice-versa.
2) Van Veen gebruikt de term “iconen schrijven”. Dit werd onlangs door David Coomler overdreven, geaffecteerd (affectuated) genoemd. In Eikonikon 118 heeft Wim Vermeulen reeds gewezen op deze fout als we iconenschilderen zo uit Russisch en Grieks vertalen.
3) Waarom heeft in het artikel Christus in de vorm van een schriftrol “het Woord” in de hand op de Paasicoon? Christus wordt zelf ook het Woord genoemd, en daarom is de formulering hier ongelukkig.
4) Het westen van Europa zou vóór het schisma van 1054 iconen gebruikt hebben. Dat is zeker niet het geval geweest.
5) Van Veen beweert dat als iconen als “meditatief concentratiepunt” gebruikt worden in niet-Byzantijnse kerken, ze er niet minder om gewaardeerd worden. Wie zijn ogen gebruikt in orthodoxe kerken kan het grote verschil zelf vaststellen.
6) Er staat: “in de eerste eeuwen noemde men alles icoon: van miniaturen tot fresco’s en medaillons.” Maar dat gebeurde niet alleen in de eerste eeuwen. Nog steeds, tot op de dag van vandaag, worden de afbeeldingen op miniatuur, fresco en medaillon, ondanks dat ze niet van het traditionele materiaal (hout, lijm, krijt, linnen, tempera) zijn, maar wel de juiste, vereerde afbeelding laten zien, iconen genoemd.
7) Waren volgens Van Veen een aantal grote kunstenaars onder de iconenschilders “meestal kloosterlingen”? Dat is niet te bewijzen met namen. De iconenschilderkunst van Kreta vanaf 1400 wijst juist meest op leken. Nog een andere context wijst op het tegendeel, nl. toen de Russische iconenschilders toch vrij laat in de geschiedenis, op het Stoglav-concilie van 1551, aangespoord werden om geestelijk en lichamelijk zuiver te leven, “anders moesten ze maar trouwen”. Dus kloosterlingen? … en bij pover schilderwerk niet zeggen: “Dit is ons beroep en we moeten ook eten”.
8) Iconen worden volgens Van Veen nooit gesigneerd. Maar zie het artikel in Eikonikon 114 “Signeren de Grieken?” waar menig signeren vanaf de 15^e eeuw is bewezen. Men kan ook, nog vroeger, Macedoniërs, Serven en Egyptenaren noemen, die in oude tijden hun iconen signeerden. In Rusland signeerde Ushakov.
9) De kleuren van de oplichtingen zouden in Van Veens uiteenzetting over het effect van de opeenstapeling van lichten als het ware versmelten “en nieuwe kleuren doen ontstaan”. In ieder geval gebeurt dit niet op Griekse, Servische en Koptische iconen.

 

Iconen, Wonderen van Licht

Van 2 tot 27 juni 2015 is er in de kruisgangen van Abdij Rolduc een expositie van de Amsterdamse iconenschilder Jan Verdonk en een zestal van zijn leerlingen en ex-leerlingen. Ongeveer 100 iconen tonen het hele scala van de grote christelijke feesten en de portretten van Christus en Maria, engelen, evangelisten, profeten en vele heiligen. Bovendien zijn er zeer veel kleine miniatuur-iconen te zien.

Gegevens:

Openingstijden tijdens de toegangsuren van Abdij Rolduc: 7 tot 23 uur.

Van dinsdag 2 juni tot en met zaterdag 27 juni 2015

Toegang gratis, inlichtingen: 045- 5466888

 

Het is een verkooptentoonstelling. Er zijn iconen vanaf 200 euro.

 

Abdij Rolduc
Heyendallaan 82
6464 EP Kerkrade
Telefoon: 045 54 66 888
Email: info@rolduc.com
Website: www.rolduc.com
Openingstijden: van 7.00 tot 23.00 uur

Routebeschrijving

AUTO Vanaf Eindhoven
Volg de A2 richting Maastricht/Heerlen en ga vanaf knooppunt Kerensheide richting Heerlen/Aken (A76). Ga vanaf knooppunt Ten Esschen richting Kerkrade (A76 en vanaf knooppunt Bocholz de N281). Neem afslag Kerkrade en volg “Kerkrade”. Daarna de bruine bordjes “Rolduc” volgen.

LET OP MET NAVIGATIESYSTEMEN:
Niet alle navigatiesystemen geven de route naar de Heyendallaan goed weer. Omdat de Heyendallaan een zijweg is van de Roderlandbaan, is het het veiligst Roderlandbaan in plaats van Heyendallaan in te programmeren. Volgt u in geen geval de route via de Kloosterlindenweg, want dit is een onbegaanbaar bosweggetje.

OPENBAAR VERVOER
Vanaf spoorwegstation Kerkrade: Raadpleeg de OV website www.9292ov.nl.

 

Foto's met dank aan Rieks (Thomas)

Foto's met dank aan Jan

Foto's van de expositie met dank aan Peter Braat

Foto's van de Expositie met dank aan Paula

ICONENEXPOSITIE IN OVERVEEN

Op zaterdagen 15, 22 en 29 november 2014 is er een iconenexpositie in de katholieke kerk in Overveen. De deelnemers zijn ongeveer 15 leerlingen en oud-leerlingen van de Amsterdamse iconenschilder Jan Verdonk, die in deze kerk een cursus geeft. De iconen zijn geschilderd in de Griekse stijl: statige heiligen in aangename kleuren. Er is een doorlopende demonstratie door een iconenschilder. Enkele schilders zijn aanwezig om uitleg te geven.

Er zijn enkele Franciscus-iconen bij, die dit jaar zeer populair waren. Bovendien zijn er een paar zeer kleine reisiconen te zien.

De geschiedenis van het iconen schilderen is al heel oud. De traditie gaat terug op de evangelist Lukas. Volgens deze traditie schildert men de gezichten met een licht dat van binnenuit lijkt te komen en de kleding als een mozaïek van hoekige vormen.

Het goud op de icoon duidt op het goddelijke licht. De gouden stralenkrans om het hoofd van de heilige wil zeggen dat hij deelheeft aan het goddelijke licht. "Op iconen worden de heiligen afgebeeld in hun verheerlijkte toestand", verduidelijkt Jan Verdonk. "Dat wil zeggen dat ze worden afgebeeld zoals ze op dit moment zijn, namelijk bij God in de hemelse, eeuwige wereld. De gezichten vertonen geen menselijk lijden, geen onvolkomenheden meer, ze zijn vernieuwd. Ook de kleding is verheerlijkt, zoals de kleding van Christus bij de Verheerlijking op de berg een licht uitstraalde, witter dan het witste wit."

De iconen in de O.L.V. Onbevlekt Ontvangen kerk zijn op de traditionele manier geschilderd, wat inhoudt dat er zo weinig mogelijk synthetische stoffen en geen kant-en-klare fabrieksverven zijn gebruikt, maar dat de verf door de cursisten zelf is vervaardigd van eidooier, azijn en pigment. "Deze oude ambachtelijke schildertechniek is een must voor iconen", zegt Jan Verdonk.

De katholieke kerk staat aan de Korte Zijlweg 7, 2051BD Overveen. Toegang gratis. De openingstijden zijn van 12.30 tot 17.00 uur. Inlichtingen: tel. 023-5277462 en www.boazparochies.nl. Zie ook www.iconenschool.nl

De iconen van de najaarscursus 2014

1. Tronende Christus in Heerlijkheid. Rublev, 1400
2. Tronende Christus in Heerlijkheid, Damaskinós, 1575
3. De Heilige Nikolaas, Andreas Ritzos, 1475
4. Moeder Gods van klooster Toplou, 15e eeuw, Kreta
5. Joris en de Draak, 16e eeuw, Venetie
6. De heilige Andreas, Theofanes, 1543
7. Johannes de Doper

De zomerweken van 2014 op een rij

Schilderweek in het Klooster Chevetogne van maandag 1 september tot zondag 7 september 2014
Sinds haar stichting in 1925 door Dom Lambert Beauduin (1873-1960), wil de gemeenschap van Chevetogne een oord zijn van gebed, ontmoeting en theologische studie ten dienste van de eenheid van alle christenen. Het klooster van Chevetogne is gelegen in een heuvellandschap aan de rand van de Belgische Ardennen, halfweg Brussel en Luxemburg.

Sinds haar ontstaan heeft de openheid naar de grote Oosterse en Westerse tradities van liturgisch gebed deze gemeenschap gekenmerkt. Als plaats van gebed wil de gemeenschap zich tezelfdertijd laven aan de liturgieën van het Westen en van het orthodoxe Oosten. Haar streven is zo diep mogelijk door te dringen in de christelijke ziel van Oost en West ondanks confessionele verschillen.
We stemmen de uren van de lessen af op de diensten van het klooster, die bekend staan om hun prachtige gezangen.

Accommodatie: tweepersoonskamer met wastafel. Vol pension.

Maximaal aantal cursisten: 9.
Cursusprijs: 415 € en 45 € inschrijfgeld, (voor 65+ en voor inkomens op minimumniveau 390 € en 45 €) inclusief BTW
Na inschrijving ontvangt u de materiaallijst en de deelnemerslijst.

Programma: in deze week is het doel een eenvoudige icoon te schilderen. Per dag wordt 6 uur geschilderd en we zullen ook een middag aan ontspanning (fietsen of een andere excursie) besteden.
De lessen bestaan uit vergulden met bladgoud, eitemperaverf maken, de verf opbrengen, leren hoe kleding wordt opgezet, en hoe vleespartijen.
Verder is er korte informatie over, materiaalkennis, anatomie, en verder zingt men de iconenhymne, leest men het iconenschildersgebed en zijn er verscheidene dvd's over Byzantijnse geschiedenis en kloosters.

Beginners en half-gevorderden krijgen les van Nelia Langeveld (die onder supervisie van Jan staat) en Jan begeleidt de zelfstandige schilders. Deelnemers kunnen al voor vertrek hun te schilderen icoon kiezen (verschillende niveaus, afgestemd op de groep). 

Aanmelding en informatie: u kunt zich bij Nelia Langeveld aanmelden, email: n.e.langeveld@online.nl. U krijgt zo snel mogelijk bericht of u geplaatst bent; Na betaling van 45 € inschrijfgeld is de inschrijving definitief.

Het cursusgeld dient een maand vòòr aanvang van de cursus te zijn overgemaakt. Bij annulering is altijd het inschrijfgeld van 45 € verschuldigd, en bij annulering binnen een maand vòòr aanvang van de cursus het hele bedrag. We raden u aan zelf een annuleringsverzekering af te sluiten bij bank, verzekeringsadviseur of ANWB (kosten ± 5% van de cursusprijs).
Betaling: d.m.v. een te ontvangen factuur.

Schilderweek in Klooster Denekamp van woensdag 6 augustus tot woensdag 13 augustus 2013
Accommodatie: eenpersoonskamer met wastafel. Vol pension.
Maximaal aantal cursisten: 15

Cursusprijs: 545 € en 45 € inschrijfgeld, (voor 65+ en voor inkomens op minimumniveau 525 € en 45 €) inclusief BTW en exclusief materiaalkosten.
Na inschrijving ontvangt u de materiaallijst en de deelnemerslijst.
Programma: in deze week is het doel een eenvoudige icoon te schilderen. Per dag wordt 6 uur geschilderd en we zullen ook een middag aan ontspanning (fietsen of een andere excursie) besteden.
De lessen bestaan uit vergulden met bladgoud, eitemperaverf maken, de verf opbrengen, leren hoe kleding wordt opgezet, en hoe vleespartijen.
Verder is er korte informatie over, materiaalkennis, anatomie, en verder zingt men de iconenhymne, leest men het iconenschildersgebed en zijn er verscheidene dvd's over Byzantijnse geschiedenis en kloosters.
Beginners en half-gevorderden krijgen les van Nelia Langeveld (die onder supervisie van Jan staat) en Jan begeleidt de zelfstandige schilders. Deelnemers kunnen in overleg hun te schilderen icoon kiezen (verschillende niveaus, afgestemd op de groep). 

Aanmelding: cursisten kunnen zich per email aanmelden. U krijgt zo snel mogelijk bericht of u geplaatst bent; Na betaling van 45 € inschrijfgeld is de inschrijving definitief.  Het cursusgeld dient een maand vòòr aanvang van de cursus te zijn overgemaakt. Bij annulering is altijd het inschrijfgeld van 45 € verschuldigd, en bij annulering binnen een maand vòòr aanvang van de cursus het hele bedrag. We raden u aan zelf een annuleringsverzekering af te sluiten bij bank, verzekeringsadviseur of ANWB (kosten ± 5% van de cursusprijs).
Informatie en aanmelding bij Jan Verdonk, per email: janverd@xs4all.nl
Betaling: d.m.v. een te ontvangen factuur.

 

 

Schilderweek in Mirtos, Kreta van woensdag 7 mei tot woensdag 21 mei 2014
Maximaal aantal cursisten: 12

Cursusprijs: 1297 €

Dat is inclusief:

. Vlucht Schiphol – Heraklion vice versa.

. Transfer van Heraklion luchthaven naar Mirtos vice versa.
· Schilderles op locatie in het dorp Mirtos: 39 à 42 uur in totaal. Deelnemers kunnen zelf al voor vertrek in overleg hun te schilderen icoon kiezen (verschillende niveaus, afgestemd op de persoon).
· Verblijf in een eenpersoons studio in Mirtos voorzien van alle comfort (eenvoudig). .Welkomstmaaltijd op de eerste avond.

De prijs is exclusief:
· Materiaalkosten.
· Maaltijden.
· ‘Verre’ excursies waarvoor vervoer e.d. geregeld moet worden. Deelname aan excursies is natuurlijk op vrijwillige basis.

· Annuleringsverzekering.

Na inschrijving ontvangt u de materiaallijst en de deelnemerslijst.
Programma: in deze week is het doel een eenvoudige icoon te schilderen. Per dag wordt minimaal 3 uur geschilderd .

De lessen bestaan uit vergulden met bladgoud, eitemperaverf maken, de verf opbrengen, leren hoe kleding wordt opgezet, en hoe vleespartijen.
Verder is er korte informatie in de vorm van praatjes over kerk-, kunst- en wereldgeschiedenis in relatie tot de iconen, orthodoxe spiritualiteit, materiaalkennis, anatomie, Byzantijnse muziek, verder zingt men de iconenhymne en leest men het iconenschildersgebed. Beginners en half-gevorderden krijgen les van Nelia Langeveld (die onder supervisie van Jan staat) en Jan begeleidt de zelfstandige schilders.

Aanmelding: cursisten kunnen zich per email aanmelden bij Nelia Langeveld, email: n.e.langeveld@online.nl. U krijgt zo snel mogelijk bericht of u geplaatst bent.
Vraagt u het programma aan en het artikel over ons in Eikonikon (aanbevolen, beschikbaar vanaf eind maart). 
Betaling: d.m.v. een te ontvangen nota.
.