Iconen schilderen op Kreta met Jan Verdonk in 2013

Beste icoonschilder,

Aanstaande mei 2013 geeft Jan Verdonk een schildercursus op een fantastische locatie.
We gaan iconen schilderen in het pittoreske dorpje Mirtos aan de zuidkust van Kreta. In mei is het daar aangenaam lenteweer.
Je zit middenin de Kretenzische traditie, want Jan Verdonk onderwijst volgens deze eeuwenoude Griekse techniek.
Behalve veel schildertijd (minimaal drie uur per dag, je schildert op deze reis een icoon die gegarandeerd af komt) is er ruimte voor (georganiseerde) excursies naar kloosters, iconen-ateliers, musea en kerken. De omgeving van Mirtos is prachtig en leent zich voor mooie wandelingen.
De bonus van de iconenreis is dat we het Griekse Paasfeest meemaken.
Jan geeft tijdens de reis een aantal lezingen over de geschiedenis van de Griekse iconen en de Kretenzische geschiedenis. Hij tolkt graag in het contact met de bevolking. Ook leert hij de groep de Griekse Paashymne.
De iconenreis vindt plaats van maandag 29 april tot maandag 13 mei 2013.

De reis kost € 947,-
Dat is inclusief:
· Schilderles op locatie in het dorp Mirtos: 39 à 42 uur in totaal. Deelnemers kunnen kiezen uit zes te schilderen iconen (verschillende niveaus, afgestemd op de groep).
· Verblijf in een eenpersoons studio in Mirtos voorzien van alle comfort (eenvoudig).
· Transfer van Heraklion luchthaven naar Mirtos vv. Behalve wanneer je kiest voor een andere dan de geselecteerde Transavia-vlucht Welkomstmaaltijd op de eerste avond.
De prijs is exclusief:
· Materiaalkosten à € 59,-, ter plaatste te voldoen bij Jan. Het materiaal bestaat uit: een geprepareerde mahoniehouten plank, iconenvoorbeeld + werktekening, voortekeningen, bladgoud en pigment. Materiaalkosten voor gevorderden in overleg.
· Vlucht Schiphol-Heraklion VV
· Maaltijden.
· ‘Verre’ excursies waarvoor vervoer e.d. geregeld moet worden.
· Annuleringsverzekering.
Wie mee wil op iconenreis en boekt vóór 15 januari 2013, 23.59 uur is een Early Bird en betaalt geen € 947,- maar € 897,-.
Aanmelden doe je per mail bij Nelia, n.e.langeveld@online.nl
Vermeld in de mail naam, adres en telefoon en of je een beginnend of gevorderd icoonschilder bent.
Je ontvangt een bevestiging van je inschrijving plus het verzoek € 100,- over te maken. Dit bedrag is je inschrijfgeld en kan niet worden gerestitueerd.
In de bevestigingsmail hoor je tevens hoe je de vliegreis naar Heraklion boekt. De reis boek je zelf bij Transavia. We streven ernaar met elkaar in hetzelfde vliegtuig te zitten. Daarom is het verstandig zo snel mogelijk te boeken. Vanzelfsprekend is een ieder vrij vanaf een ander vliegveld te reizen. Transavia is wel het goedkoopste en vliegt vanaf Schiphol.
Begin februari 2013 ontvang je een mail met daarin het complete programma.
Jan maakt op dit moment een inventarisatie van de excursiemogelijkheden. Excursies zijn niet bij de prijs inbegrepen. Behalve natuurlijk die in de buurt waar we naartoe kunnen wandelen. Deelname aan excursies is vanzelfsprekend op vrijwillige basis.
Heb je vragen? Voor álle vragen (ook die over het schilderen zelf) mail je naar Nelia, n.e.langeveld@online.nl. Zij zorgt dat de vraag belandt bij de juiste persoon.
Hartelijke groet,
Jan Verdonk
Nelia Langeveld
Marleen Janssen

PS 1 Alvast wat sfeer snuiven? Tik ‘Mirtos’ in op YouTube en waan je op Kreta. Iets over het dorp: Mirtos is een sfeervol en gastvrij dorp, gelegen aan zee. Alles is overzichtelijk, snel te vinden, maar vooral op en top Kretens.
De bevolking, ongeveer 700 mensen, vindt het leuk om vakantiegasten te hebben, maar gaat ook gewoon haar eigen gang. Lawaaierige uitgaansgelegenheden vind je er niet, wel kafenions waaruit Griekse muziek klinkt. Mirtos beschikt over ruim twaalf restaurants, twee supermarkten, een slager en een bakker. Ook zijn er winkeltjes met kleding, sieraden, glas- en aardewerk.

PS 2 De icoonschilders verblijven in studio’s in het dorp Mirtos die sfeervol zijn ingericht. Alle studio's hebben goede bedden, een badkamer en een goed ingericht keukentje. Er is een kookplaat en een waterkoker. Regelmatig wordt de studio schoongemaakt en krijg je nieuw linnengoed, bestaande uit bedlinnen, handdoeken, een keukenhanddoek en droogdoek. Een schoonmaaksetje met afwasborstel, doekje en sponsje ligt bij aankomst klaar. Bij Villa Mertiza kun je indien gewenst ontbijten en gebruik maken van internet en bibliotheek.

De nieuwe iconen voor de voorjaarscursus 2013

.
In de voorjaarscursus van 2013 gaan we de volgende iconen schilderen:

1) de evangelist Marcus
2) de aartsengel Michael
3) het Laatste Avondmaal
4) Maria Boodschap
5) de Verheerlijking op de Berg
6) Moeder Gods Hodigitria
7) Blauwe Moeder Gods

De eerste twee zijn eenvoudige iconen.

enige gegevens:
1) Chilandariklooster, Athos. 14e eeuw
2) Katholikon te Karies, Athos. Theofanes, 1543
3) Katholikon, Stavronikitaklooster, Theofanes 1543
4) Katholikon te Karies, Athos. Theofanes, 1543
5) Katholikon te Karies, Athos. Theofanes, 1543
6) Zakynthos, 16e eeuw
7) Filotheouklooster, Athos. 16e eeuw

alle schilders succes gewenst.
.

Een prettig gezicht, dat atelier,

een feest gewoon

De Expositie in Heiloo gaat niet door

Afgelopen donderdag is tijdens werkzaamheden in de kapel asbest aangetroffen. Het gebouw is onmiddelijk gesloten tot het asbest is weggehaald. Dit zal enige tijd duren en wij gaan er vanuit dat we in december de ruimte niet mogen gebruiken.

Ets uit 1843 van klooster Karakallou op Athos

Denekamp Zomerweek 2010

.

Iconencursus op Kreta in mei 2013

.
Beste schilder,

Van 29 april tot 13 mei 2013 is er een iconenschildercursus op Kreta. Met Jan Verdonk, die een nationaal bekend iconenschilder en theoloog is. Hij leidt ons ook rond in diverse musea, kerken en kapelletjes en hij tolkt graag in het contact met de lokale bevolking. Hij geeft een aantal lezingen over de geschiedenis van de Griekse iconen en de Kretenzische geschiedenis. Maar het hoogtepunt van deze reis is het meemaken van het Griekse Paasfeest, een once in a lifetime- ervaring volgens Jan. Op het programma staan ook natuurwandelingen, relaxdagen, vrije zondagen en dergelijke.

Mirtos is een vriendelijk dorp aan de zuidkust van Kreta met een heerlijke kleine promenade aan het water en een rustig strand.

Indiaanse heilig verklaard in Rome

Expositie in Haarlem

Geloven op Ooghoogte

Er is een boek over iconen uitgekomen waarvoor ik (en 2 cursisten) de voorplaat en de illustraties heb mogen leveren. de prijs is maar 9,90 euro. Een koopje voor zo'n degelijk boek. 96 pagina's!



.

Drs. Alfred C. Bronswijk. Geloven op ooghoogte

Iconen – geschiedenis, schoonheid, betekenis

96 pagina's
Paperback
ISBN: 9789023924029
In dit nieuwe deel in de Toer Reeks leert de auteur de lezer met nieuwe ogen naar iconen kijken.

Hoewel iconen onlosmakelijk zijn verbonden met de spiritualiteit van het oosters-orthodoxe christendom, wekken ze ook in het westerse christendom veel belangstelling. Ongetwijfeld door hun ingetogen schoonheid en door hun veelzeggendheid-zonder woorden.

In dit nieuwe deel in de Toer Reeks leert de auteur de lezer met nieuwe ogen naar iconen kijken.

Hoewel iconen onlosmakelijk zijn verbonden met de spiritualiteit van het oosters-orthodoxe christendom, wekken ze ook in het westerse christendom veel belangstelling. Ongetwijfeld door hun ingetogen schoonheid en door hun veelzeggendheid-zonderwoorden.

Alfred C. Bronswijk laat de lezer op een verrassende manier naar iconen kijken. Hij gaat in op de (kerk-) geschiedenis achter de iconen, de bijbelse symboliek, de theologie en de artistieke kant van de gewijde iconenkunst. Belangrijke voorstellingen legt hij uit aan de hand van eigentijdse iconen, opgenomen in een kleurenkatern. Door de toegevoegde gesprekshandleiding is dit boek een uitstekend middel om samen met anderen de schoonheid en de boodschap van iconen te ontdekken.

BIOGRAFIE
Drs. Alfred C. Bronswijk is theoloog en publicist en was werkzaam als buitenland-pastor, in het radio-pastoraat, het onderwijs en de kerken. Naast pastorale boeken schreef hij geloofspoëzie, tal van liederen, eigentijdse gebeden en een boek over bijbelse feestteksten.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Met Vertaling

BYZANTIJNSE ICONENSCHILDERKUNST

Λόγια της Δασκάλας μου Ανθής Βαλσαμάκη

Woorden van mijn lerares Anthi Valsamaki

« Θεωρώ τον εαυτό μου εικονογράφο και όχι αγιογράφο, λέξη ουτοπική, σε σχέση
με τους σύγχρονους κανόνες της ζωής μας. »
Ik beschouw mezelf als iconograaf en niet als iconenschilder, een utopisch woord in verband met de huidige regels van ons leven.

...Η Βυζαντινή ή Ορθόδοξη Αγιογραφία ή Εικονογραφία είναι η ζωγραφική τέχνη που εικονίζει πρόσωπα Αγίων ή θέματα από τη ζωή και την ιστορία της Εκκλησίας, ιδιαίτερα του Ιησού Χριστού και της Υπεραγίας Θεοτόκου.
... De Byzantijnse of orthodoxe iconenschilderkunst of iconografie is schilderkunst die gezichten van heiligen afbeeldt of onderwerpen uit het leven en de geschiedenis van de kerk, in het bijzonder van Jezus Christus en Alheilige Moeder Gods.

Η Βυζαντινή Αγιογραφία είναι κυρίως Θεολογική Ζωγραφική, που σημαίνει ότι χρησιμοποιεί τα σχήματα και τα χρώματα της ζωγραφικής τέχνης για να φανερώσει τις Χριστιανικές Αλήθειες.
De Byzantijnse iconenschilderkunst is vooral een theologische schilderkunst, wat betekent dat zij de vormen en de kleuren van de schilderkunst gebruikt om de christelijke waarheden te tonen.
Η Βυζαντινή Αγιογραφία είναι όμως αφαιρετική τέχνη, απεικονίζει δηλαδή τα σώματα και τα πράγματα, όχι στις γήινες καταστάσεις τους, αλλά στη μεταμορφωμένη τους κατάσταση, όπως θα είναι στην αιωνιότητα της Βασιλείας του Θεού.
De Byzantijnse iconenschilderkunst is echter een abstracte kunst, want zij beeldt de lichamen en de dingen niet af in hun aardse toestand, maar in hun verheerlijkte toestand, zoals ze zullen zijn in de eeuwigheid van het Koninkrijk Gods.

ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Dimitrios Terzopoulos
.

De Zomer- en winterwekendata 2013

.
Hier volgen de data van de zomerweken in 2013.

Allereerst zij genoemd een Engelstalige winterweek van 18 t/m 25 januari in klooster Denekamp.
Van donderdag 30 mei t/m donderdag 6 juni in klooster Steyl.
En van 12 t/m 19 augustus in klooster Denekamp.
Nieuw is twee weken , van 27 april t/m 10 mei: Mirtos op Kreta met excursies en Griekse Pasen. Kosten lesgeld + 2-ps. kamer + excursies 800 euro p.p. (voorlopige begroting) exclusief vlucht en maaltijden. Wij assisteren met de vlucht.
.

De iconen voor de zomercursus 2012 in Denekamp

.
1. De Moeder Gods van de Tederheid, (16e eeuw)
2. Tronende Moeder Gods met Theodorus en Joris (600)
3. De omhelzing van Petrus en Paulus (1500)
4. Tweeluik van Christus en Joris
5. Michael van de laatste cursus (1500)
6. Sergius en Bacchus (plm. 600) Kiev
7. Mandylion (1546) Theofanes, Athos
8. H.Theodosia, 13e eeuw, Sinai-klooster
9. Moeder Gods van het Teken (15e eeuw)
.

Sjaal vergeten op voorlaatste les

.
Ik heb een sjaal gevonden die hing vrijdagavond 20 april op een stoel in het lokaal.  Hierbij een foto. Ik hoor graag nog wat van de eigenares.

.

Vogelenzang in de ban van Maria

.

.

De iconen van de najaarscursus 2012

.
In september, na de zomer, gaan we aan de slag met de volgende iconen, en het zijn er 7 geworden:

1. Pinksteren van Theofanes de Kretenzer
2. Daniel in de leeuwenkuil van Theofanes
3. Het Nietslapend Oog van Theofanes
4. Tronende Moeder Gods van Emmanuel Tzanes
5. De aartsengel Gabriel van Theofanes
6. Johannes de Evangelist
7. Moeder Gods Deomeni van Andreas Ritzos

Bijbehorende plaats en jaartal:
1. Stavronikitaklooster, Athos,1546
2. Stavronikitaklooster, Athos,1546
3. Stavronikitaklooster, Athos,1546
4. Byzantijns Museum, Athene, 1664
5. Stavronikitaklooster, Athos, 1546
6. Vatopaidiklooster, Athos, 2e helft 14e eeuw
7. Johannesklooster, Patmos , 2e helft 15e eeuw

Ik wens iedereen succes en een goede zomer!
.

De iconen voor de schilderweek in Steyl

.
Hier is de lijst met de iconen die in de cursus in klooster Steyl geschilderd gaan worden:
1. Drie Moeder Gods iconen die zijn aangevraagd door Nelia, Thea en Gerda.
2. De heilige Joris in wapenrusting
3. De heilige Petrus van Eufrosynos
4. Christus' Mandylion
5. Tronende Moeder Gods met de beide Theodori
6. De omhelzing van Petrus en Paulus

Plaats waar deze iconen hangen en jaartal:
1. 13e eeuw, midden 16e eeuw en begin 17e eeuw
2. Byzantijns Museum, Athene, 16e eeuw
3. Dionysiouklooster, Athos, 1542
4. Stavronikitaklooster, Athos, 1546
5. Sinai-klooster, 6e eeuw
6. Karakallou klooster, Athos, rond 1500

3 en 4 zijn eenvoudige iconen.
Ik wens alle schilders veel succes.
.

Foto's van onze Warmenhuizense expositie

.

.

Grote gegrondeerde plank

.

Wil je deze plank van me overnemen?
de buitenmaten zijn 30 x 45
de binnenmaten zijn 25,5 bij 40,5
met verdieping dus, vraag naar de kosten op de les.
ik heb er meer, die ga ik op mijn blog en in de les aanbieden.
dit is er één die redelijk groot is.
.

Lezing op de expositie te Warmenhuizen, Pasen 2012

.


STEMMEN IN DE NACHT

Annemiek Hink belde me op een dinsdag niet lang geleden op om te vragen of we meededen. Nou daar waren we snel uit omdat we een groep zijn die snel te mobiliseren is. Het is ook de vierde expositie in twee jaar. We waren in Culemborg, Vianen, Amsterdam. In Vianen had ik overigens mijn papier vergeten bij de opening. Nou en of ik een lezing wou houden. Daar heb ik snel ja op gezegd. Dus ik denk die avond: Waarover???? En ik slaap in, en toen hoorde ik in mijn slaap een keiharde stem met een beetje Amsterdams accent:” Zeg nou es, kan je ons nou es vertellen wat dat eigenlijk is, een icoon?” Ik droom! Ik zat rechtop in bed!
Dus nu heb ik wel het idee dat ik vandaag hier deze vraag moet beantwoorden en gaat het verhaal over wat een icoon is, en een beetje voorgeschiedenis.

Je kent misschien iconen van exposities. Mensen verzamelen ze, kopen ze op veilingen en exposeren ze. Oude Russische iconen, altijd.
Misschien ken je een iconenschilder die op een cursus zit. Dat zijn ook iconen., al zien ze er een beetje nieuw uit. Het is even wennen aan de heldere kleuren.

Nou, als je de Griekse kerk binnenkomt, daar is een andere belevingswereld. Dan staat er op een standaard de icoon van de dag. Dat zal vandaag de heilige Joris van Maleos zijn en morgen Maria van Egypte. Mensen komen binnen, slaan een kruis in de richting van de iconostase voorin de kerk – kussen de icoon en de icoon ernaast, de icoon van het de heilige of het feest waaraan de kerk zijn naam ontleent, zeg Maria Boodschap. – kussen ook deze tweede icoon – steken een kaarsje in de standaard, buigen, slaan een kruis, en lopen dan eventueel door naar de iconostase om hetzelfde te doen voor de iconen van Maria en Christus.

De icoon is namelijk de deur naar de woonplaats van de heilige, de hemel, of Het Koninkrijk Gods. En je ontmoet de heilige in zijn woonplaats, en de heilige jou. Via de icoon kun je een gebed uitspreken, de heilige leent je zijn oor. Er is uitwisseling. Dat is dus een heel heilig gebeuren en dan zou ik ook buigen en bidden en een kruis slaan. Als je voor een feesticoon staat, bv. Paasicoon, heb je via de icoon déél aan het mysterie van de vleeswording van Christus, die geleid heeft tot de verlossing van de wereld. Ik geef maar even weer wat de kerk gelooft.
- Dus nogmaals. Het is niet niks, zo’n icoon, en de orthodoxe kerk gelooft in het echte contact van de gelovige met de heilige. Daarom spreken we in de kerk van de “heilige iconen” en dat is niet voor niks.
Dat is dus heel wat, en wat wij met onze West-Europese ogen zien is alleen te begrijpen als je teruggaat in de geschiedenis.

De mummieportretten van Fayum, 1e tot 4e eeuw na Christus. Ten eerste moest het gezicht van de overledene op zijn mummie, anders kon de ziel, de Kah de Ba niet vinden, de achtergebleven persoon. Om samen naar het hiernamaals te gaan. Het zijn onwaarschijnlijk mooie en gave gezichten. Waarom? Ze zijn opzettelijk zo geschilderd omdat je zo naar het dodenrijk ging met een mooi, geïdealiseerd gezicht.
In iconen zien we ook de gave, geidealiseerde gezichten, maar dat is omdat men zich voorstelt dat de heiligen verenigd zijn met Christus, en “verheerlijkt” in het Koninkrijk Gods, waar ze Gods lof zingen met de engelen. En de schilders spannen zich in om ze zo mooi mogelijk te maken.
De iconen zijn ontstaan toen het christendom werd toegestaan in 312. Toen mocht het. Toen mocht de icoon. Want je wil iets van een heilige bij je hebben als het kan, een relikwie als het kan, maar die zijn ook niet aan te slepen op een gegeven moment toen het christendom groeide, zeker niet in het heilige land Palestina, waarheen de pelgrimages op gang kwamen.
En wat koop je dan? Souvenirs, een icoontje op glas gegraveerd, of een plankje met een heilige erop. Dat kan je vereren en naar kijken. Die werden geschilderd voor de pelgrims. Ze zeggen dat die schilders monniken waren maar dat geloof ik niet. Gewoon ambachtslui.

Mocht dat wel? Nou van de Joden niet, die hadden een verbod op afbeeldingen, nog steeds. Maar christenen kwamen overal vandaan en die deden wel aan afbeeldingen. Het is de verering van Christus, het is geen afgodendienst (eidolion staat er in de Septuagintvertaling uit die tijd van het tweede gebod, en omoioma voor een replica van een of ander wezen).
En je bidt tot Christus bij een icoon toch.

Er was een bloedige beeldenstorm van 730-843, Alle iconen werden vernietigd. Toen heeft Johannes Damascenus onder woorden gebracht: theologisch en devotioneel is de formule dat de icoon werkt als een doorgeefluik naar de eeuwige wereld, zodat in de icoon de mens het model in de hemel kan vereren, of een gebed sturen, of om hulp vragen. Aanbidden is niet aan de orde, want de icoon is slechts materie. Hè de deurfunctie van de icoon.
Wat mij opvalt is dat de mooiste iconen aan het hof van de Byzantijnse keizers geschilderd werden en in de grote steden. Ja want daar was er een beloning voor een goeie schilder. Bloei van iconen in verband met kapitaal. Heel gek om die twee dingen te verbinden. Vlak voor de val van Byzantium in 1453 vertrokken er schilders naar Kreta, ook welvarend, en daar ontstond de Kretenzische school, de school die wij volgen. Andere Byzantijnen gingen in Rusland werken. De Russische stijl.
Je mag wel zeggen dat het iconenschilderen in beide gebieden hard achteruit ging na 1650. Een beetje crisistijd, eeuwen lang, als naar de iconen kijkt. Rusland kreeg een atheïstisch regime in 1917. Maar twee Parijse emigranten, Krug en Uspiensky, kregen rond 1960 de geest en de inspiratie. Ook rond 1960 herontdekte Fotis Kondoglou in Athene de Kretenzische school, mijn eigen leraar Neoklis hing die rond 1980 ook weer aan.
Van wie stammen wij van het iconenatelier af? Wij zijn via Neoklis Kretenzers. We leren van die oude meesters. We schilderen ze precies na, en we zullen niet zo gauw een moderne icoon van een collega naschilderen, want dat is niet origineel.

Wat is een icoon in essentie?
Technisch is de formule: een houten plank, bespannen met linnen, gegrondeerd met natuurlijke gesso en geschilderd met eitempera.
Kunsthistorisch is de formule: afbeeldingen van Christus, Maria en de heiligen, bijbelse scènes en scènes uit geschreven bronnen, als het maar door mensenogen is gezien. De orthodoxe kerk moet zijn goedkeuring geven aan elke nieuwe icoon. De icoon is namelijk van deze kerk. Daarover zijn het woordenboek, en alle kunsthistorici het eens. De icoon is van de orthodoxe kerk.
Als jij, geachte aanwezige, het met deze twee definities eens kunt zijn, dan mag je van mij de theologie eraan vastknopen die je wilt, want je bent immers geen orthodox. Een icoon werd op de avondmaalstafel gezet door een protestantse dominee in 1995 in Zwolle. Mag best. In de RK Kerk zie je al heel lang een icoon op een standaard staan voorin de kerk voor het altaar. Je mag bidden met iconen of mediteren. Je kunt ze gebruiken. Ik heb nog nooit iemand horen spotten over iconen.
Technisch en kunsthistorisch is de icoon dat wat ie is, omschreven en gedefinieerd. Maar theologisch en devotioneel, zeg maar in de vrome omgang ermee, de verering, zullen wij allemaal onderling verschillen en verschillen van de Grieken en de Russen die nou eenmaal orthodox zijn.
De Parijse Rus Uspiensky schreef: De materialen van de schepping brengen we samen in de icoon: Metalen, pigmenten, hout, kalk, linnen. Hij zegt: het is een eerbewijs aan God.
De schilder, die krijgt maar heel weinig ruimte. Zelfs een oog, neus, mond, hand, wang wordt maar op één bepaalde manier geschilderd.

En volgens mij vergeet ik iets belangrijks: de schoonheid van de icoon is de hemelse schoonheid. Daarom heeft de icoon zeiden we al zulke prachtige onaardse gezichten en zulke kleding – hoe verzin je het , kleding met van die lichte vlakken – want het moet de hemel voorstellen, en dat is wat de mens, de schilder, uit de kast haalt om iemand die hij niet gezien kan hebben, de heilige in het Koninkrijk Gods, uit te beelden. Schoonheid is het woord, en dat doet me denken aan de orthodoxe kerkdienst, waarbij je je ook in de hemel waant, door het gezang, de kleuren en de geuren. Die schoonheid van de liturgie heeft de icoon ook.

Verder is de icoon het scheepje dat het evangelie de wereld inbrengt.

Ik wens u veel plezier bij deze tentoonstelling van iconen of liever begrip voor de iconen en geniet maar van de schoonheid.

De geëxposeerde iconen van het Atelier op een rij met de prijzen.

.
WILLY DE BREIJ
1. Elia door de raaf gevoed, 250
2. Minnende Moeder Gods, 250
3. Intocht in Jeruzalem, 350
4. Tweeluik Joris en Dimitrios 275
5. De Heilige Catharina van Alexandrië 250
6. Moeder Gods 100
7. Aartsengel Gabriël 100

JAN VERDONK
1. Moeder Gods portret 600
2. Moeder Gods Hodigitria 600
3. Zoetkussende Moeder Gods 750
4. Moeder Gods in Aanbidding 600
5. Christus Alheerser 600
6. De heilige Petrus 640
7. De Opstanding of de Nederdaling ter Helle 4200
8. De heilige Nikolaas 640
8. De Aartsengel Gabriël 640
10. Kersticoon 3150
11. De Verheerlijking op de Berg 1550
12. De Aartsengel Michaël 1000
13.De Aartsengel Michaël 1000

NEOKLIS KOLLIOPOULOS
1. Het Laatste Avondmaal 1000

JAN VERDONK I.S.M. MURIEL MEEKE +
1. Elia door de Raaf gevoed 400

SONJA VAN DEN AARDWEG
1. Het Byzantijnse kruis van Christus 325
2. De Mirredragende vrouwen 275
3. De Opwekking van Lazarus 285
4. Tronende Moeder Gods 250
5. Tweeluik Maria Boodschap 300
6. Man der Smarten 95
7. De heilige Johannes de Voorloper 95
8. Zoetkussende Moeder Gods 95
9. Zoetkussende Moeder Gods 95

LOUIS VAN VEEN
1 Grieks kruis 230
2 Moeder Gods van Chevetogne: “De Vreugde van het Kind” 250
3 Christus de Goede Herder 250
4 De heilige Anna 225
5 Moeder Gods van de Passie 250

THEA GROEN
1. De Doop in de Jordaan 300
2. Zoetkussende Moeder Gods 450
3. De heilige Theodosia 350
4. Tweeluik met Christus en Moeder Gods 300
5. Maria Boodschap


FRANCES DE WAAL
1. Moeder Gods Kykkotissa.

LAURA HEISZWOLF
1 Moeder Gods van het Teken 450
2 Tronende Christus 250
3 Christus Alheerser 350
4 De heilige Johannes de Voorloper 350
5 De Kruisiging 350

INEKE BRONS
1. Sint Joris en de Draak 250
2. Dimitrios op het rode paard 275
3. Het heilig Mandylion 225
4. De zeven Slapers van Efese 300
5. Thomas (alleen op bestelling) 95
6. Christoforus (alleen op bestelling) 100
7. De vlucht naar Egypte 275

SUZAN VAN ESSEN
1. De wenende moeder 225
2. De Verheerlijking op de Berg 225
3. Het Gastmaal van Abraham 200
4. Moeder Gods Vladimirskaya 200

LJILJANA STOJKOVIC
1. De heilige Johannes de Voorloper (alleen op bestelling) 300
2. De heilige Dimitrios (alleen op bestelling) 300
3. De aartsengel Gabriël (alleen op bestelling) 300
4. Christus Hogepriester (alleen op bestelling) 400
5. Christus Alheerser (alleen op bestelling) 300
.

Ons Atelier exposeert op de Paasexpositie van Warmenhuizen

Aankondiging
Bijzondere iconen expositie in de “Oude Ursulakerk” te Warmenhuizen
Speciaal uit Bulgarije komt Julia Stankova met haar kunst schatten overvliegen.
Zij maakt kunst, geïnspireerd door iconen en bijbelverhalen die prachtig aansluiten bij de traditionele iconen. Zij heeft al wereld wijd geëxposeerd. Haar werk wordt geplaatst in een nieuwe stroming van modern religieuze schilderen.

“Jan Verdonk en het iconenatelier” zal ons dit jaar laten genieten van een schitterende serie nieuwe, traditioneel geschilderde iconen. Er zullen een aantal zéér fraaie en grote exemplaren te bewonderen zijn.
Het atelier van Jan Verdonk is in Nederland een begrip bij alle iconenschilders.

De expositie loopt van zondag 1 april tot en met 10 april (2e paasdag),
Dagelijks geopend van 13.00 tot 17.00 uur.
De entree is € 2,- per persoon.

De iconencommissie hoopt u weer te mogen begroeten tijdens de expositie in “De Goede Week” en de paasdagen.

Riek Frans, Wil de Vries
Annemiek Hink en Jos Houkes
Eventuele vragen:
0226- 393226 of 0226-314113

De nieuwe iconen in de voorjaarscusus 2012

1. Johannes de Doper, British Museum
2. De heilige Antonius, eind 16e eeuw, door Michael Damaskinós
3. De aartsengel Michael, 14e eeuw, Servisch
4. Christus de Wijnstok, 15e eeuw, door Angelos
5. Moeder Gods van het Teken, 16e eeuw, Kretenzisch
6. Moeder Gods Levenschenkende Bron, 17e eeuw, door Viktor

iedereen veel succes gewenst!
.

WINTER 2010

.
HOE WAS HET TOEN? NEEM 17 DECEMBER 22010, DE LAATSTE LESDAG.

EEN FOTO UIT MIJN HUIS GENOMEN:



EN IN DE MIDDAGGROEP 3 SCHILDERS:


.

In memoriam Muriel

.
Een paar woorden wil ik kwijt bij het afscheid van Muriel, Ze kwam op les, op iconenschilderen in januari 2007, iemand die nooit geschilderd had misschien, de eerste twee iconen waren in ieder geval van beginnershand, tot ze de slag te pakken kreeg. Toen kreeg ze ook vertrouwen en dan zei ze, kan ik thuis wat doen? Mag ik een kleurenrecept? Ze kwam met goeie dingen terug. Haar stijl nam een hoge vlucht zeg maar. Prachtig zei ik dan. Vind je het purrachtig zei ze dan, een moeilijk woord voor haar, purrachtig? Ze zag heus wel dat ik het meende. Toen maakten we geintjes als: haal het er maar helemaal af !…. geintje!!!!!!!!! Jan, ik heb het er helemaal afgehaald! … geintje!!!!!!!!!!!!! Ik was blij en de groep met mij dat ze na de heupoperatie terugkwam, nog wel met stok voorlopig. Ook nog twee keer mee op de zomercursus geweest. Daar heeft ze genoten.
Vaar wel, leuk mens!
Ze was iemand die thuis iconen schilderde met mooie muziek op. Daar ben ik blij om en daar denk ik steeds maar aan bij dit afscheid. Dat het naar ik zeker meen te weten, zoveel betekend heeft …
.

Icon painting course, English spoken

Monastery Denekamp English spoken from Friday August 3 until Friday August 10 2012 Location: Elizabeth House, address: 30 Gravenallee, PE 7591 Denekamp Accommodation: single room with sink. Full board. Maximum number of participants: 10 Course fee € 535 and € 35 registration fee (for 65 + and income at minimum € 515 and € 35) excluding materials. At the fee of € 56 there will be at the first lesson a prepared mahogany plank iconboard, examples of drawings, gold leaf and pigment. Advanced students buy materials in consultation. The price of the board separately is € 40, the dimensions are 25 cm by 19 cm. After registration you will receive a small materials list and a list of participants. Program: This week’s the goal is painting a simple icon, 6 hours per day and we will also spend an afternoon at leisure (cycling or any other excursion). The lessons consist of gilding with gold leaf, application egg tempera paint, learn how clothing is modelled, and how flesh parties. Furthermore, there is brief information in the way of talks about church-, art- and world history in relation to the icons, Orthodox spirituality, materials, anatomy, Byzantine music, and also we sing the icon hymn, we read the icon painter prayer and there are several of DVDs on Byzantine history and monasteries. Registration: students must apply by email or by mail to register. They are invited to mention any icon painting experience, especially where they painted. They will soon be aswered and, after payment of the fee of € 35, the registration is final. The course fee is payable with an invoice and to be transferred one month before the beginning of the course. It is always the fee of € 35 that is withheld in case of cancellation and in case of cancellation one month before the beginning of the course, the entire amount. We recommend that you get cancellation insurance at a bank or insurance adviser (± 5% cost of the course fee).

Zomerschilderweken in 2012

Zomerschilderweken

Klooster Denekamp van vrijdag 10 augustus tot vrijdag 17 augustus 2012

Locatie: Huize Elisabeth, adres: Gravenallee 30, 7591 PE Denekamp
Accommodatie: eenpersoonskamer met wastafel. Vol pension.
Maximaal aantal cursisten: 10
Cursusprijs: 535 € en 35 € inschrijfgeld, (voor 65+ en voor inkomens op minimumniveau 515€ en 35 €) inclusief BTW en exclusief materiaalkosten.
Tegen betaling van 56 € krijgt men op de eerste les een geprepareerde mahoniehouten plank, iconenvoorbeelden, voortekeningen, bladgoud en pigment. Materiaalkosten voor gevorderden in overleg. De prijs van de plank apart is 40 €, de afmetingen zullen 25 cm bij 19 cm zijn. Na inschrijving ontvangt u nog een kleine materiaallijst en de deelnemerslijst.
Programma: in deze week is het doel een eenvoudige icoon te schilderen. Per dag wordt 6 uur geschilderd en we zullen ook een middag aan ontspanning (fietsen of een andere excursie) besteden.
De lessen bestaan uit vergulden met bladgoud, eitemperaverf maken, de verf opbrengen, leren hoe kleding wordt opgezet, en hoe vleespartijen.
Verder is er korte informatie in de vorm van praatjes over kerk-, kunst- en wereldgeschiedenis in relatie tot de iconen, orthodoxe spiritualiteit, materiaalkennis, anatomie, Byzantijnse muziek, en verder zingt men de iconenhymne, leest men het iconenschildersgebed en zijn er verscheidenen dvd's over Byzantijnse geschiedenis en kloosters.
Aanmelding: cursisten dienen zich per email of per post aan te melden. Men wordt verzocht eventuele iconenschilderervaring te vermelden, met name waar men geschilderd heeft. Men krijgt zo snel mogelijk bericht of men geplaatst is; na betaling van 35 € inschrijfgeld is de inschrijving definitief. Het cursusgeld dient na ontvangst van de factuur en een maand vòòr aanvang van de cursus te zijn overgemaakt. Men is bij annulering altijd het inschrijfgeld van 35 € verschuldigd, en bij annulering na een maand vòòr aanvang van de cursus het hele bedrag. We raden u aan zelf een annuleringsverzekering af te sluiten bij bank, verzekeringsadviseur of ANWB (kosten ± 5% van de cursusprijs).
Informatie en aanmelding bij Jan Verdonk, per email: janverd@xs4all.nl, en per post:
Eerste Leliedwarsstraat 32, 1015 TA Amsterdam.
Betaling: d.m.v. een te ontvangen factuur.

Klooster Steyl van vrijdag 6 mei tot 13 mei 2012
Locatie: Zusterstraat 20, 5935 BX, Steyl – Limburg
Accommodatie: eenpersoonskamer met wastafel. Vol pension.
Maximaal aantal cursisten: 10
Cursusprijs: 535 € en 35 € inschrijfgeld, (voor 65+ en voor inkomens op minimumniveau 515 € en 35 €) inclusief BTW en exclusief materiaalkosten.
Tegen betaling van 56 € krijgt men op de eerste les een geprepareerde mahoniehouten plank, iconenvoorbeelden, voortekeningen, bladgoud en pigment. Materiaalkosten voor gevorderden in overleg. De prijs van de plank apart is 40 €, de afmetingen zullen 25 cm bij 19 cm zijn. Na inschrijving ontvangt u nog een kleine materiaallijst en de deelnemerslijst.
Programma: in deze week is het doel een eenvoudige icoon te schilderen. Per dag wordt 6 uur geschilderd en we zullen ook een middag aan ontspanning (fietsen of een andere excursie) besteden.
De lessen bestaan uit vergulden met bladgoud, eitemperaverf maken, de verf opbrengen, leren hoe kleding wordt opgezet, en hoe vleespartijen.
Verder is er korte informatie in de vorm van praatjes over kerk-, kunst- en wereldgeschiedenis in relatie tot de iconen, orthodoxe spiritualiteit, materiaalkennis, anatomie, Byzantijnse muziek, en verder zingt men de iconenhymne, leest men het iconenschildersgebed en zijn er verscheidenen dvd's over Byzantijnse geschiedenis en kloosters.

Aanmelding: cursisten dienen zich per email of per post aan te melden. Men wordt verzocht eventuele iconenschilderervaring te vermelden, met name waar men geschilderd heeft. Men krijgt zo snel mogelijk bericht of men geplaatst is; na betaling van 35 € inschrijfgeld is de inschrijving definitief. Het cursusgeld dient na ontvangst van de factuur en een maand vòòr aanvang van de cursus te zijn overgemaakt. Men is bij annulering altijd het inschrijfgeld van 35 € verschuldigd, en bij annulering na een maand vòòr aanvang van de cursus het hele bedrag. We raden u aan zelf een annuleringsverzekering af te sluiten bij bank, verzekeringsadviseur of ANWB (kosten ± 5% van de cursusprijs).
Informatie en aanmelding bij Jan Verdonk, per email: janverd@xs4all.nl, en per post:
Eerste Leliedwarsstraat 32, 1015 TA Amsterdam.
Betaling: d.m.v. een te ontvangen factuur.

Als een cursus vol is, kunt u zich bij mij op de wachtlijst laten zetten.

Petrus verlengd

Sinds 16 juni 2011 heeft het Bijbels Museum een ikoon van mijn hand in bruikleen:

Heilige Petrus
ca. 25x19 cm

Het ikoon maakt deel uit van de tentoonstelling Petrus en ik die vanaf 1 april 2011 voor publiek toegankelijk is. De officiële opening vierden we met vele betrokkenen op 14 april, en in de maanden erna zijn er verschillende, heel bijzondere bijeenkomsten rondom Petrus georganiseerd.

Ze hebben op de tentoonstelling veel positieve reacties mogen ontvangen. De samenwerking met gastconservatoren en de diversiteit aan kunst die de tentoonstelling biedt hebben er ook voor gezorgd dat nieuwe publieksgroepen het museum hebben bezocht.

Om inhoudelijke en praktische redenen (succes, en aansluiting op de overige programmering in het museum) willen ze de tentoonstelling graag verlengen t/m 11 december 2011.

De iconen voor de zomercursus

Hier is de lijst met de iconen die in de zomercursus in klooster Denekamp geschilderd gaan worden:
1. De heilige Nikolaas van Andreas Ritzos uit het derde kwart van de 15e eeuw.
2. De heilige Theodorus Tiro van Angelos, uit het midden van de 15e eeuw.
3. Moeder Gods Hodigitria van Thomas Bathas, 1596
4. De apostel Paulus van Theofanes, 1546
5. De engel Gabriel uit het Chilandari-klooster, 3e kwart 14e eeuw.
6. De Vlucht naar Egypte, Koptisch

De plaatsen waar ze hangen:
1. Gonia-klooster op Kreta
2. Byzantijns Museum, Athene
3. Johannes de Theoloog-klooster, Patmos
4. Stavronikita-klooster, Athos
5. Chilandari-klooster, Athos
6. Ma'ada-klooster, Egypte

De laatste drie zijn eenvoudige iconen.
Ik wens alle schilders veel succes.
.

Petrusicoon in Bijbels Museum

Het Bijbels Museum vroeg mij mijn Petrusikoon voor een poosje aan hen uit te lenen. Het zou gaan om de periode van 29 juni tot 7 november 2011.



Onderstaand kunt u meer lezen over de presentatie ‘Petrus en ik’. Deze presentatie willen ze vanaf de naamdag van Pertus, 29 juni, uitbreiden met een kleine presentatie Petrusikonen.

2 april 2011 - 7 november 2011
Petrus en ik
presentaties en activiteitenprogramma


Petrus staat voor veel: hij is volgeling en poortwachter, visser en rots, vriend, verloochenaar en heilige, maar ook maar een mens. De tentoonstelling Petrus en ik laat zien hoe deze thema’s verschillende kunstenaars en wetenschappers inspireerden. Een fotograaf, illustrator, reclameman, conservator, theoloog, kunsthistoricus, schrijver en vijf schilders van nu. Maar ook een beeldhouwer van bijna 600 jaar geleden die, onwaarschijnlijk krachtig, Petrus weergaf in berouw. Van 2 april tot 7 november speelt Petrus een hoofdrol in het Bijbels Museum en illustreert hij de verwevenheid van zo’n bijbelse figuur met onze cultuur van toen en nu.

Gastconservatoren van Petrus en ik zijn: Michiel van Nieuwkerk, Paul Mertz, Sijbolt Noorda, Henk van Os, Tomas Schats, Suzanne van der Schot en kunstenaars van zorgorganisatie Amerpoort.

Het Bijbels Museum organiseert samen met anderen de komende maanden een reeks activiteiten met Petrus in de hoofdrol.

Bijbels Museum

Herengracht 366-368 Amsterdam

Tel. 020 6242436

.

Jan Verdonk in het boek Kunstzinnig .nl

PERSBERICHT

Jan Verdonk uit Amsterdam in boek Kunstzinnig.nl
Altijd kunstenaar willen worden? Wel creatief - maar geen durf om ook echt aan de slag te gaan? Wie wil, wordt kunstenaar! Dit blijkt uit het boek Kunstzinnig.nl, met bijna vijftig verhalen over opvallende kunstenaars van de website kunstzinnig.nl.

Jan Verdonk uit Amsterdam maakt deel uit van de gekozen kunstenaars. Hij maakt iconen.
Informatie: Kunstzinnig.nl, Mariëlle Osté, Tirion Art, Paperback, ISBN 9789043913980, € 17,95
Het boek ligt op 19 juli in de winkel.
.

De iconen veranderden niet omdat ze vereerd werden

Wel neemt de icoon ongewild de sfeer en de mode, het subtiele levensgevoel van de tijd mee. Ongewild, niet nadrukkelijk. Zo kunnen we ze bij benadering dateren. Blijft over als variabele de schilder, die maar heel weinig ruimte krijgt. Zelfs een oog, neus, mond, hand, wang wordt maar op één bepaalde manier geschilderd. Door perfect te leren schilderen, doet de schilder de heilige de meeste eer aan. En dat geeft ze een passende intensiteit. Omdat ze vereerd werden is er ook een materiaaltechnisch conservatisme.

De nieuwe iconen in de najaarscusus 2011

.
De 7 nieuwe iconen in de najaarscusus 2011 zijn bekend. Er is overleg geweest met alle cursisten en uit een gros voorbeelden kwamen deze zes als meest favoriet naar voren.
Eenvoudige iconen eerst:
1. De Petrusicoon van Theofanes van de Deesisrij in het Stavronikitaklooster op Athos uit 1546. Deze is in 2008 al bij ons geschilderd.
2. De engel Gabriel met een wereldbol uit het Vatopediklooster. 14e eeuw.
3. De Maria Magdalena-icoon. Herkomst onduidelijk, wel 16e eeuw en Kretenzisch.
4. Christus Hogepriester, toegeschreven aan Andreas Ritzos, tweede helft 15e eeuw.
5. Deesis van Angelos, 15e eeuw.
6. De heilige Demetrius uit het Antivouniotissa-museum op Corfu. 16e eeuw.
7. De vrijdagmiddaggroep verzocht om een Balkanicoon. Het werd de Moeder Gods niet verwelkende Roos, uit Sofia. Stijl van Zuid-Oost Thracie, schilder Dimiter, 1703. Mogelijk willen meer mensen hem schilderen. Bekijk het voorbeeld op p.132 van Die Bulgarische Ikone van Paskaleva.
Dat is het en ik wens iedereen succes.
.

Paasexpositie in Warmenhuizen

.
Iconen expositie in “De oude Ursulakerk” te Warmenhuizen
De opening van de tentoonstelling is op vrijdag 15 april om 20.00 uur,
Er wordt een prachtige lezing verzorgd door dominee Carla Kühler.
De titel van de lezing is:
De profeet Elia, beeld van-en voor ons spiritueel leven.

De toegangsprijs voor de lezing en opening bedraagt € 5,- incl. koffie/ thee, een hapje en een drankje. De kerk is open vanaf 19.30 uur

Zowel een grote collectie oude iconen, als door Ineke Pastoor en haar leerlingen niéuw geschilderde iconen sieren de wanden van de prachtige middeleeuwse dorpskerk.
Ook dit jaar is er weer een aantal zeer fraaie exemplaren te bewonderen.
De expositie is van zaterdag 16 april tot en met maandag 25 april (2e paasdag), dagelijks geopend van 13.00 tot 17.00 uur. De entree is € 2,- per persoon.
.

Optreden op TV

.
Het programma Vrw.zkt.knst van het digitale cultuurkanaal Cultura belde 9 maart op over opnames in verband met de aankondiging van de expositie in de Hermitage, Glans en Glorie. Op 17 maart kwamen ze filmen in de donderdagavondgroep en het wordt ook op Ned.2 uitgezonden op 23 maart om 15.20 uur.
Dat was gisteren, en de crew heeft gekozen voor de vorm van flitsen. Er komen beelden van de expositie met tussendoor flitsen van Jan als hij over iconen in de kerk praat, over zelf schilderen, over de techniek, een schilderende presentator Isolde en een enkel beeld van een atelier vol schilderende cursisten.
Iconen in de realiteit van vandaag zeg maar
.

Frida Boland, schande

Wie had kunnen denken, dat ooit een druïde het Nederlandse iconenlandschap onveilig zou maken. Frida Boland verscheen stilletjes op mijn gezichtsworkshops in 2006, had kunstacademie, keek om zich heen, vroeg wat dingetjes extra, overwoog om zich bij mij aan te sluiten, maar toen ik haar Zwarte Madonna zag, schreef ik: “Je zult je aan de voorbeelden moeten houden en eigen inbreng achterwege laten”. Waarna stilte intrad. Nou ja, in maart 2008 vroeg ze nog even naar mijn bindmiddel.
Na twee jaar, in 2010 kwam haar boek uit: Zelf iconen schilderen. Nieuw licht op iconen. Wat daarin meteen het meest opvalt is haar icoon van de Drie-eenheid, waarop in plaats van de engelen de drie vrouwen Maria, Maria Magdalena en Salomé zitten. Ook is er een icoon van Maria Magdalena met het kind Sara-Tamar, “dat ze van Jezus had”.
Ik ben altijd respect voor iconen tegengekomen. Maar ik heb het nog nooit zo cru meegemaakt. Ook in het buitenland zag ik zo’n spotprent niet. Op de heilige icoon, die door de Russische kerk als enige is aangewezen om de Drie-eenheid af te beelden, wordt plompverloren de Moeder Gods geplant, in gezelschap van twee hoogst aardse vrouwen. Voor het eerst schendt verder een schilder een icoon met het kind van Jezus. Voor orthodoxen is dit een schok. De priester en alle gelovigen van mijn kerk zullen je vervloeken. Het is meer dan een gebrek aan respect. Het is heiligschennis. Dit kwetst, dit geeft aanstoot. De icoon is toch per definitie de heilige afbeelding van de orthodoxe kerk? Je gebruikt een icoon om je eigen feministische en druïdische esoterie af te beelden. Als je 20 bladzijden van je iconenboek wijdt aan esoterie maak je duidelijk waar je staat. De icoon is gekaapt. Hij kan zo op de omslag van de Da Vinci-code van Dan Brown.

Dit boek zal ook het hele iconenschilderen in Nederland in diskrediet brengen. Dit wordt een argument voor degenen die nieuwe iconen minachten, die zijn er al. Als Boland ons vlaggenschip gaat worden, worden de iconenschilders niet meer serieus genomen. Meer dan 1000 Nederlanders schilderen iconen. Iconen bewonderen ze, bewieroken ze. Denk aan de orthodoxe schilders, hoezeer het hun missie is. Men schikt zich naar de strenge regels. En nu worden we onbetrouwbaar, ook dat nog. En je hoort smalende opmerkingen en krijgt belachelijke opdrachten. Alles mag toch? De orthodoxe kerk keert zich van ons af … je reputatie is kapot.
Het schrijnende is, dat één mens, met het brutaal uitgeven van een boek, het verknoeit voor 1000 man. En het boek verkoopt goed. Op haar naam krijg je 1600 hits op Google. Ze is zonder leraar aan de slag gegaan. Nu maakt ze ironisch genoeg aanspraak op autoriteit.
Ze brengt ook de icoon in diskrediet. Als de icoon allerlei pseudoheiligen gaat promoten, zal de betekenis van de icoon als liturgisch voorwerp in de orthodoxe kerk er wel snel afgaan.

Het is mogelijk dat dit boek ons onderling gaat verdelen. In elke groep schilders kan een tweedeling ontstaan. In ons iconenbulletin Eikonikon kunnen tegenstellingen ontstaan. Ondertussen heeft de redactie Boland een weerwoord gegund op het vernietigende artikel van Marjo van Ooijen. Frida schrijft, dat het allemaal toch zo goed bedoeld is, maar ze bevestigt wat Marjo haar verwijt: dat ze de traditie aan haar laars lapt, in haar woorden: na drie jaar werken aan het boek (twee jaar leek haar wat kort) heb ik mij enkele vrijheden toegestaan in de afbeelding. Vrijheden kunnen voor de schilder heel belangrijk zijn. Op de website van Eikonikon staat de workshop Koptische iconen van Frida twee keer. Wat wil Eikonikon daarmee zeggen?

Toen mijn vriend de schilder Henk van Woerden mij naar mijn bindmiddel vroeg in 1991, want het leek hem ook wel makkelijk iconen te schilderen, zei ik het hem niet. Hij had kunstacademie en ik vertrouwde hem niet met zijn bravoure. Gelukkig is Henk gaan schrijven en daar in de prijzen gevallen. Ik moet daaraan denken als Frida in haar weerwoord benadrukt dat ze als kunstenaar al die veranderingen in het iconenschilderen heeft doorgevoerd. Toen ging er bij mij een lichtje branden: dan moet het kunst zijn.
Als ik het niet mooi vind, is het altijd kunst.
De insteek van Frida is de kunstenaar. Ik, ik, ik. Ik heb rood gebruikt, ik heb een patroon toegevoegd. Daar ontspoort ze.

Ik denk dat ik wel mag zeggen dat haar zwakke punt haar teveel aan zelfvertrouwen is. Ze gebruikt werktekeningen zoals wij, maar daar waar wij naar de icoon kijken om te leren van de oude meester door hem in zijn techniek na te volgen, daar maakt Frida de icoon op eigen kompas af. Ze wil niet naar de meesters kijken. Het is optuigen van werktekeningen. Daarbij heeft de expressie vrij spel. De kleuren en de ornamenten verdringen elkaar in een bont carnaval. Azteekse kleding, een polkadot overal en paisleymotieven. Wat kan je je uitleven in de kunst.
De strakke parallelle donkere lijnen die altijd door de iconenkleding lopen neemt ze niet over. Op een icoon staan zwiepende blauwe lichtlijnen. Op de meeste iconen staan echter waterige lichtstrepen, die de indruk wekken dat de heilige een mohair trui of een pluizig gebreid vest aanheeft. Allemaal winterkleding zeker. Het is zo oniconisch als het maar kan. Alle Griekse iconen* hebben naïeve Russische gezichtjes. Alle samengeknepen ogen hebben een wit lichtje in de iris. Is nieuwlichterij. Wijst op de ondertitel van het boek. Alle nagels zijn gelakt, ook die van het Kind. Christus met een labyrint op zijn buik heeft een vreemd gezicht. De engel heeft een misvormde mond.
Haar boek is rommel. Maar voor mij had Boland met haar blasfemie het punt allang bereikt, dat het geen icoon meer mag heten. Het ergste is dat ze de iconen smaadt. Marjo van Ooijen had helemaal gelijk toen ze Johannes Damaskenus' uitspraken erbijhaalde.

Er is nog een onderdeel waar ik het over wil hebben. Een inleiding over de geschiedenis van de iconen hoort in elk iconenboek. Maar ze meent, dat op het eerste oecumenische concilie van Nicea (325) de regels voor de iconenschilder zijn vastgelegd. Dat moet zijn: de geloofsbelijdenis. Ook zou al vóór het stichten van de stad Constantinopel daar christelijke kunst zijn vervaardigd. Ze kent iconen uit Spanje. Christenen in Egypte mummificeerden hun doden. Voor encaustiek houd je een houten palet, let wel, boven een vuurtje. Cyprus werd een belangrijk Grieks eiland. Het schisma vond plaats in 451 (ipv. 1054). Rood is de kleur van het hart-chakra. De Pelagonitissa is een Russische icoon. Dat is al een misleidende inleiding. Deze trend wordt in het boek voortgezet.

De epiloog: het is allesbehalve een pretje dat dit boek is uitgekomen. Je kunt er ziek van worden. Ik hoop dat het niet verkocht wordt.

Kijk zelf op kleurpagina 15 en 16 als u het ergens ziet liggen.

* zie voorgaand blog

De volgende reactie kreeg ik van Marjo van Ooijen: "Laten we ons sterk maken en de traditie in ere houden. Uiteindelijk overwint het enige echte."
De reactie van Marita Heckmans:
"Ik las in je blog over Frida Boland.
Ook ik zag het boek in de boekhandel van klooster Wittem.
Ik vond het vreselijk en vroeg het te verwijderen wat tot mijn vreugde ook gebeurde.
Het is belachelijk dat zoiets uitgegeven wordt."

Ik zou willen dat meer leraren reageerden!
.




.

Meteen telefoon uit Griekenland

*Op het moment dat ik schreef “Alle Griekse iconen hebben Russische gezichtjes” werd er gebeld uit Griekenland. O help, dacht ik, er wordt over mijn schouder meegelezen!
J Met Jan
G Ja?
J Wie is daar? Wie wilt u?
G Met Effy Avgoustidou. Mag ik mevrouw Sofia?
J Die is hier niet. Die ken ik ook niet
G Neemt u mij niet kwalijk, dag!
J Dag!

pfffffffffffff
.

Wat betekent de term polimentvergulden?

Wat betekent de term polimentvergulden? 2011

Polimentvergulden is vergulden op rode bolus, en aantrekkelijk voor de iconenschilder omdat het goud dan polijstbaar is met een agaatsteen. Soms is de spiegeling van het goud zo erg, dat je jezelf erin ziet of het weerspiegelt dag- of kunstlicht tot verblindens toe. Het is erg mooi en erg goud. En moeilijk!
Wat mij momenteel bezighoudt is het woord poliment. Je zou denken dat het afgeleid is van polijsten. Polieren komt ook in aanmerking en dat betekent in de autobranche het polijsten van de autolak op de buitenkant van de auto. Als deze afleiding klopt, dan is poliment “polijstgrond” en is polimentvergulden vergulden op polijstbare ondergrond.

Wat dan volgens mij voor een iconenschilder niets is, is een cursus polimentvergulden volgens het Kölnersysteem. Vollediger zou zijn: volgens het Kölner kggg systeem. Kölner levert voor het polijsten namelijk acrylische producten. Mij lijkt het acryl best te verenigen met poliment. Ik heb het gedaan, het maakt het polijsten erg makkelijk.

Maar als je met bolus wilt gaan vergulden, blijkt dat dat dan opeens erg moeilijk is, en dat je dus de kneepjes van het natuurlijke vergulden elders moet leren. Helemaal niet interessant voor ons iconenschilders. Wij zijn bezig met het zoeken naar een niet-acrylische manier van vergulden zoals de ouden het deden. De argumenten zijn bekend, het eerste verwoord door de Russische immigrant in Parijs L.Uspensky rond 1950: David zei bij de voorbereidingen voor de bouw van de tempel, dat “het van U is en wij geven het terug uit Uw hand”, doelend op de materialen van de schepping, die overal vandaan zijn gehaald. Het tweede argument is het goede rentmeesterschap over de aarde waarop wij leven. Te vinden in een van de gelijkenissen van Christus.

En zo’n acrylcursus is nog duur ook.

Zelf een icoon ontwerpen

De icoon van de Heilige Familie, die als illustratie dient van de iconenwijding van de klas van Marian van Delft van de redactie van Eikonikon, wordt door de orthodoxe kerk niet als icoon erkend. Aartsbisschop Gabriel van de Russische kerk noemt hem "icoon-achtig" en geen icoon, omdat er van de Heilige Familie geen feestdag is. Het ontwerp is van de hand van de benedictijnse moniale Marie-Paule uit het klooster op de Olijfberg te Jeruzalem. Je kunt wel raden wat de orthodoxe kerk tegen dit ontwerp heeft. Jozef is vaak niet eens de grijze man van de iconen en de omhelzing, hier als hand op de schouder, betekent in de iconentaal bijslaap. Vergelijk met de omhelzing van Joachim en Anna bij de Schone Poort, waar ook een icoon van is, die wordt beschouwd als het moment van de conceptie van de Moeder Gods.

Voor wie zelf iconen wil ontwerpen, en niet een oude icoon naschilderen, staat bijna het hele repertoire in de schildersboeken, met de gegevens die er minimaal op moeten staan erbij. Daar kan je dan mee aan de slag. Dat betekent dat je dan sowieso binnen de traditie ontwerpt.
Als je een ontwerp wilt maken, dat niet beschreven is, dan heb je misschien een thema waar geen feestdag van is. Dat niet op een dag van het jaar gememoreerd wordt. Dan kan het geen icoon zijn, denk aan de icoon van de Heilige Familie. Maak liever een icoon op een bestaand thema. Wie daarna wil weten of zijn ontwerp is toegestaan kan het altijd aan een orthodoxe priester voorleggen.

Als Frida Boland, ook in Eikonikon te lezen, een Triniteitsicoon publiceert met de drie vrouwennamen Maria, Maria Magdalena en Salomé eronder, kan dat geen icoon zijn.
Op het Gastmaal van Abraham verschenen nl. drie engelen als prefiguratie van de Drie-eenheid en niet van deze drie vrouwen. 130 jaar na Roeblevs overlijden is zijn Triniteitsicoon als voorbeeld gesteld aan de iconenschilders. Roeblev is om de icoon heilig verklaard. Frida's icoon is niet conform de traditie van het orthodoxe iconenschilderen en dus daarom niet toegestaan.

Waarom wil iedereen toch zijn schilderijen iconen noemen? Om het aanzien van de icoon te krijgen? Om ze te verkopen? Een schildervriend van mij wilde zijn abstracte schilderijen ook al iconen noemen. Ik ging een keer naar zo'n moderne iconententoonstelling in de galerie in de Nieuwe Amstelstraat, voor niks, want het waren abstract verwrongen kopjes. Als je het een icoon wilt noemen, moet het met de tradities van de orthodoxe kerk in overeenstemming zijn. Dat zeggen de kunsthistorici en de woordenboeken ook, eigenlijk iedereen, zo is het ook gezegd in een inzending in Eikonikon jaren geleden. Heb je het over iconen, dan heb je het over de orthodoxe kerk.

Mag je iconen signeren? Deel 2

Waar komen die ondertekeningen op de moderne Griekse iconen, waarover ik in een eerder blog schreef, vandaan? Zou het kunnen, dat de oude Griekse iconen ook gesigneerd werden? Nou, dat zou wel opzienbarend zijn, want je mag iconen niet signeren zegt Jan en alleman in Nederland.
Dus al met al moest ik even de iconen van de grote bloei van de Kretenzische school (1400-1650), die we in onze school navolgen, nazien op eventuele handtekeningen.
Hier komen de namen van de schilders die signeren en de lijst is niet volledig: Angelos, Ritsos, Lambardos, Damaskinos, Viktor, Tzanes, Poulakis, Skoufos en Eufrosynos. Ja, deze signeren allemaal, een enkeling daargelaten, en het zijn de grootste namen uit die periode. Saillant detail is dat vooral veel handtekeningen van 17e eeuwse meesters vervalsingen zijn op oudere iconen. Hier past een vraagteken. Verder ken ik van onze favoriet Theofanes geen handtekening, alleen een “fecit” op de muur van het Anapavsas-klooster van Meteora dat hij beschilderde.
Dat betekent dat iedereen die beweert dat je iconen niet mag signeren, de Griekse realiteit in heden en verleden niet kent. Je mag het niet zeggen, want het is een misser. Als je in een lezing of in een boek of in de pers of op internet zegt dat het niet mag, moet je je bronnen maar eens noemen. Ondertussen breng je het wel de wereld in. Er ís geen verbod.
Mijn bronnen: de eerste de beste boeken die ik opsloeg vermeldden handtekeningen van de belangrijkste Griekse schilders. Ik keek het eerst in het boek van het iconenmuseum Recklinghausen en het leverde de eerste namen op, en met het tweede boek, Icons of the Cretan School (1983) van Nanos Chatzidakis noemde vervolgens alle namen. Zo moeilijk is een beetje zoeken toch niet? Overigens hangt in het Museum Catharijneconvent nu een icoon die zo vroeg als in 1421 gesigneerd is. Dan blijkt dat Serviers en Macedoniërs óók al signeerden. Het houdt niet op.

Iedereen in dit kleine landje praat elkaar maar na, en uiteindelijk, denk ik, zijn sommigen gebaat bij de anonimiteit van de iconenschilder, via de armoe van de iconenschilder, het beeld dat geschetst wordt dat hij het niet voor het geld doet, dat hij een monnik is, die in gebed en ongelooflijk vasten schildert, het patina, de mystiek en de symboliek van de icoon, om uiteindelijk te moeten vaststellen dat de moderne iconenschilders niet aan het beeld beantwoorden en dat moderne iconen ontoereikend zijn. De groep die al die sprookjes wel heel goed uitkomt is de groep van de iconenhandelaren die dan de ware oude iconen verhandelen en de iconendeskundigen die er niet van hoeven te leven en die zelf niet schilderen maar wel een boeiend verhaal willen houden.
Tegen die groep wil ik zeggen dat iconen tot in lengte van dagen gereproduceerd moeten worden, zeker door mij en de plm. 10 orthodoxen die het bij mij geleerd hebben, iconen op de voorgaande moeten lijken en dat alle iconen op de dag van voltooiing nieuw zijn geweest.

Pronken Met De Traditie

Hoe vaak krijgen wij schilders niet te horen van deskundigen, kunsthistorici, geestelijken, leken, iconenhandelaren en zo, dat we zelf eens moeten gaan ontwerpen. Ik hoor het zo vaak, ook van mensen die Russisch schilderen. Vader Anton van de Amsterdamse Russische kerk, die zelf schildert, de priester André Gouzes in Sylvanès, Frankrijk, Marcel Watté, België, Bernard Frinking, Frankrijk. “Jongen, ga toch eens iets zelf ontwerpen!”
Ik veroordeel het zélf ontwerpen van iconen niet. Voor de duidelijkheid: het gaat hier over toegestane ontwerpen natuurlijk, die de kerk zal goedkeuren omdat ze overeenkomstig de schildersboeken zijn, de leer van de kerk weerspiegelen, gebaseerd zijn op wat mensenogen hebben gezien of in de legenden en de heiligenlevens is opgetekend. In de school van Bernard Frinking krijg je in het ontwerpen les. Je tekent alvorens te schilderen. Daarbij heb ik deze bedenking: niet iedereen heeft tekentalent. De ontwerpen die men maakt hálen het niet bij de uitgebalanceerde en uitgekristalliseerde ontwerpen van de traditie. Het doet tekórt aan de traditie. Weinigen van Bernards leerlingen slagen er natuurlijk in een waardige tegenhanger te componeren van de iconen die de traditie aanreikt. Ik vergelijk het zelf tekenen in mijn laatste blog met het zetten van een cirkel (voor een nimbus) uit de losse hand in plaats van met een passer. [In de klassen van De Caluwé was het gebruik zonder passer trouwens].
In mijn allereerste blog ga ik in op Bernards argument. Heel kort nog eens: je gaat met andermans veren pronken. Hij noemt het onze ijdelheid. Nou, die voortekeningen die aan de iconen van bv. Theofanes te grondslag liggen hebben een lange voorgeschiedenis van eeuwen. Het is niet de verdienste van één. Namen die je dan kunt noemen zijn Andreas Ritsos, Raimondi, Zuidduitsers, Italianen, Klassieke Griekse en Romeinse beeldhouwers en Hellenistische mozaïekkunstenaars. De verdienste is van de traditie als je toch een naam moet noemen. En het is juist de bedoeling te prónken met de traditie. … Dat de iconenschilder pronkt met de traditie. Bernard, die Grieks leest, heeft Dionysius van Fourna zéker niet gelezen over het overtrekken van oude iconen.
Zijn tweede argument: je tekening moet voortkomen uit je inspiratie. Dat noem ík dan ijdelheid. “Wat denk je wel dat je bent”, denk ik dan.
Ik ga hier wel tekeer tegen het ontwerpen, maar ik doe het zelf ook. Hoe nu? Ik heb les gehad van Bernard in 1997-99 in drie cursussen*. Ik tekende twee keer een Mandylion en het was Hem. Een Johannes in de Woestijn, en het was raak. Drie jaar later een Zoetkussende Moeder Gods, en wat bleek later? Als twee druppels later de bekende Zoetkussende uit het Benaki-museum. Ik kreeg wel kippenvel op dat moment moet ik zeggen. Toen was ik 12 jaar fulltime iconenschilder. Je droomt dan als het ware het iconengezicht. De traditie slokt je op een gegeven moment op. Je wordt overvoerd met het goede voorbeeld. Het wordt vasten met de ogen. Je kijkt minder TV en film dan iconen. In dit stadium kan je onbekommerd gaan tekenen en het rolt zo uit je potlood.
Dus deze timing is verplicht. Eerst jaren dagelijks kopiëren, dan tekenen. Van mijn (vrijetijds-) schilders is er niemand die tekent. Terecht. In Griekenland zijn er misschien wel een gelukkige 100 op duizenden iconenschilders die het lukt om een waardige Christus neer te zetten. Allicht. Het zijn professionals dankzij het orthodoxe Griekenland. Alleen hun is het gegeven door hun dagelijkse werk en hun talent.
Wat ik nu graag van de deskundigen, leken en schilders zou zien die schamper spreken over kopiëren en die ons vragen zelf eens iconen te ontwerpen: een beetje meer respect voor de traditie. Wij pronken met de traditie als we haar uitbeelden in haar oude iconen. Wij laten zien hoe mooi ze is. De traditie is op haar best in de oude iconen.

*Dit voor mezelf: 29/8-7/9/97 en 15-21/3 en 4-11/9/99
.

Mag je iconen signeren?

.

We leven in een raar land. Sommige iconenschilders vinden dat ze zelf hun iconen moeten ontwerpen, terwijl het schildersboek van Dionysius van Fourna, wiens iconengebed iedereen gebruikt, het overtrekken van oude iconen beschrijft. Ik vind iconen zelf ontwerpen net zoiets als een cirkel uit de losse hand willen te zetten.
Ook raar is dat schilders in de Russische stijl Griekse iconen als voorbeeld nemen en in de Russische techniek uitvoeren. Wat voor stijl krijg je dan? Fusie van Russisch en Grieks?
Maar het storendst is nog, dat iedereen, schilders, deskundigen, leken en iconenhandelaren vinden dat je iconen niet mag signeren. Het is taboe in deze kringen. Zijn deze mensen wel eens in Griekenland geweest? Kijken ze wel eens naar een Griekse icoon in een boek of in het echt? Dan zullen ze zien dat hun macht niet tot in Griekenland reikt. Moeten die Grieken dan niet naar de Morsinks en de Krikhaars luisteren? Grieken zijn vroom, vereren de iconen en zijn voorzichtig in geloofszaken, en ook orthodox moet ik zeggen, Morsink en Krikhaar niet.

Griekse schilders luisteren niet, nee. Wie in Griekenland om zich heen kijkt moet constateren dat de iconenschilders hun iconen signeren. Meestal staat er dan "Door de hand van ..." (dia cheiros) met soms naar oud gebruik "van de knecht des Heren" (tou doulou tou Theou als het een man is) en voor- en achternaam . Of er staat "monnik/non" (monachos/monachi) of alleen de plaats als "Heilige Berg" (Agion Oros) (afbeelding) of "Heilig Klooster ..." (I.M. ...) en de aangenomen naam. De aangenomen naam begint met een lettergreep van de oude, maar krijgt een andere uitgang. Theofanes zou Theofylaktos of Theodoros kunnen worden. Ook de opdrachtgever kan genoemd worden, en dan staat er "Bede van ..." (deësis tou/tis) en dan volgt er een persoon of familie. En er staat altijd niet te vergeten een jaartal in oude Byzantijnse of Nieuwgriekse cijfers op de icoon. Daarvan herkennen we hierboven de bèta, dat is 2000. In het cluster boven de cijfers zijn trouwens tou doulou en Vatopedi (klooster) verwerkt. De bekendste schilders Vranos en Bamboulis ondertekenen, alsmede priesters en de monniken van de kloosters.

Dit is gebruik in Griekenland. Het is niet algemeen gebruikelijk, want er zijn meer ongesigneerde dan gesigneerde iconen. Daar zijn redenen voor. Maar gesigneerde hangen in winkels, huizen en kerken. Het mag.

Soms raakt de bescheidenheid uit zicht. In het kapelletje van Sint Joris op Lipsos (Dodekanesus) hangt een icoon met "Bede van Konstantinos Gryllis" (gefingeerde naam) met vervolgens "van de motorboot Paradisos". Dus Konstantinos denkt dat iedereen nu naar de haven loopt op zoek naar zijn boot om een excursie te boeken.

Oproep: Wie kent deze icoon?

.
In 2004 kreeg ik van Elly Mollema uit Haarlem de icoon die Maria met Kind voorstelt. Ze had hem op een rommelmarkt gekocht. Ik denk in Nederland. De vraag aan iedereen die dit leest: Kent u deze icoon of heeft u ooit een dergelijke gezien? Ik hoop dat iemand kan helpen en we met enige zekerheid de herkomst kunnen bepalen.
Hij is er slecht aan toe. De verf bladdert van het hout, en op de verdwenen stukken heeft Elly de witte krijtlijmgrondering aangebracht. Een iconenrestaurateur heeft hem gezien en zei dat hij geen idee had hoe hem te redden. Ik wil er toch iets aan proberen. De afmetingen zijn 47 bij 83 cm.

Een reactie kunt u insturen door te klikken op Reacties onderaan dit blokje, of anders is een email aan mij ook heel goed (janverd(@)xs4all.nl).
.




.

De exposities van het voorjaar

.
Glans en glorie - Kunst van de Russisch-orthodoxe kerk
19 maart - 16 september 2011
Ongekende Schoonheid - Ikonen uit Macedonië
9 februari tot en met 11 mei 2011

Naar deze twee tentoonstellingen, de eerste in de Amsterdamse Hermitage, de tweede in het Catharijneconvent in Utrecht, zal ik een excursie van de school leiden. Als er toestemming komt, zullen inschrijfformulieren rondgaan in de klassen. We zullen ons in twee groepen moeten opdelen vrees ik.

.

El Greco. Tweede periode

Toledo, 70 km. ten zuiden van Madrid, was tot 1563 de hoofdstad van Spanje. Toledo kon in Spanje geen noemenswaardige schilders vinden voor schilderingen in kerken en kloosters. De toon werd in deze tijd aangegeven door de Nederlanden en Italië. In 1576 werd El Greco naar Toledo gehaald waar hij een atelier begon, waar vele leerlingen min of meer zijn schilderijen vermenigvuldigden en etsers zijn werk grote internationale bekendheid gaven. Tot Madrid, de nieuwe hoofdstad, heeft hij het nooit geschopt. Wel kreeg hij een opdracht van Philips II, die de kwaliteit van zijn werk erkende.
El Greco was een maniëristisch schilder, uiterst nauwkeurig en gekunsteld, denk aan zijn lange uitgerekte figuren. Hij hoor bij de topdrie van de Spaanse schilderkunst met Velasquez en Goya.

Mijn bedoeling was om in Brussel met het oog van de Griekse iconenschilder naar El Greco te kijken. Het heeft direct resultaat. Wel staan er soms Vlaamse luchten op de achtergrond. Maar in het kleurgebruik herkennen we de oude Griekse recepten. Als je naar het blauw kijkt van De tranen van de heilige Petrus, zie je dus precies de tint van het onderkleed van véél iconenschilders. Bij de Heilige Ildefons zie je en okeren licht op donkergroen. Ook aan kleurharmonie is vastgehouden. Zo neutraliseert het kleine intens groene vlak met het grote flauw roze. Of de kleding wordt op oranjerode grondering opgezet, die soms doorschijnt. Op blauw, rood of groen als grondkleur worden witte lichten gezet, dIe aan de rand transparant worden. De iconenschilder kent dit procédé ook als glykasmós, verzachten, rondschilderen of verzoeten. Steeds rijker wordt het kleed of het gezicht in kleur, steeds meer wordt er opgelicht. In elk schilderij staat wel een kleed in de kleur zoals wij met de syllabus in de hand nu nog fabriceren.
Zo, dus wij hebben stof te over als we hem te spreken krijgen. "Dat rood is toch de kleur van het bovenkleed van Maria Magdalena, Domínikos?" Hij is heel trouw gebleven aan de kleurstellingen van de Byzantijnse kleding op de iconen. Soms niet: Alexandre Embiricos noemt in zijn L'école Crétoise (1967) " een gamma van vreemde kleuren, schemer- en brandkleuren, loden duisternissen, nachtmerriebelichting ...".
Verder heeft deze Greco de overstap kunnen maken van het gestileerde Byzantijnse schilderen naar het afbeelden van de werkelijkheid. Dat realisme maakt hij zich in Toledo eigen, zodat bisschoppen en abten op grijze apen lijken, waarschijnlijk omdat hij weigerde de zaken mooier voor te stellen dan ze waren. Hij schildert in de baard losse haren in een onnavolgbare krul in zwarten, witten en grijzen alleen.
Het kan toch zo zijn dat hij de Spanjaarden mooie mensen vond, want lange wimpers, donkere ogen en wenkbrauwen zie je overal terug - de Spaanse "look".

Er is nog een link met de iconen. Op Kreta werden alleen iconen geschilderd. De icoon was de religieuze wereld - het was geen plaatje om naar te kijken maar het was een afbeelding van de eeuwige wereld, van het transcendente. Op die manier was de icoon heilig.
Toledo was een kerkstad. In zijn religieuze schilderijen heeft El Greco merkbaar naar dat gevoel teruggegrepen van dat het schilderij heiligheid moet overbrengen, transcendentie, de zaligheid van het eeuwige leven en de genade van de Redder der wereld. Zie de statige pose en de brandende blik in de ogen van de evangelisten. Zeker heeft hij in zijn Begrafenis van de graaf van Orgaz gebruik gemaakt van de compositie van een Ontslapenis van de Moeder Gods-icoon, omdat die beneden een aards register heeft met het doodsbed en een hemels register met Christus in de wolken.
Het is aan de kunsthistorici om uit te maken of El Greco de inspiratie voor dit schilderij heeft gehaald uit Damaskinós' icoon uit diens Venetiaanse periode, of misschien toch van Titiaan of van de etsen van Ramondi. Simon Vestdijk laat in "Het vijfde zegel" El Greco zeggen dat de inspiratie kwam van de Deësis (p.66). Welke dan?
.

Kerstexposities

Geert Husstege exposeert oude en nieuwe iconen in de Lambertuskerk in Vught t/m 11 januari 2011. Op 18 en 19 december, 29 en 30 december vanaf 13.30 uur tot 17.00 uur;
Op de dinsdagochtenden tijdens de gebruikelijke koffie inloop van 10 tot 11.30 uur.
Iconenatelier Nicolaas exposeert tot 18 december in De Papegaai in de Kalverstraat te Amsterdam. De kerk is voor bezichtiging open van van ma. tot za. van 11 tot 16 uur.
Vanaf zondag 12 december om 11.00 uur is er in de Oranjekerk aan de 2e v.d. Helststraat in Amsterdam de expositie Engelen in soorten en maten, voornamelijk door inbreng van diverse gemeenteleden, maar van onze schilders dragen bij: Ari van Buuren met zijn Michael, Kees Rietveld met een Gastmaal van Abraham en Jan Verdonk met zijn grote Michael op doek. De expositie is open op maandag- en vrijdagmiddagen van 15 - 16.30 uur, op zondagen van 11 - 12.30 uur tot 6 januari.
Grote Kerstexpositie van 80 iconen (met verkoop) van de hand van Mevr. Gury Brantjes (Limmen), die al 35 jaar iconen schildert. In kapel van GGZ (voorheen Willibrord Stichting), Kennemerstraatweg 464 te Heiloo, dagelijks 13.30 - 17.00 uur van 19 december 2010 - 9 januari 2011 (niet op 24 dec.). Toegang gratis (niet tijdens concert, 26 december). Op zondag 26 december, Tweede Kerstdag, om 14.30 is er een kerstconcert van het Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor, waarvoor kaarten bechikbaar zijn a E 10,- tijdens de openingstijden van de tentoonstelling.
Bulgaarse ikonen van Tzvetan Hristov in de Maarten Lutherkerk in Amsterdam-Zuid, Dintelstraat 134, 1079 CT Amsterdam.
Vanaf 21 december tot 6 januari (buiten de tijden van de vieringen in de kerk) van dinsdag tot donderdag van 16.00 tot 17.30 uur.
Weer een hele andere stijl, maar wel interessant. (Jan Stam)
.

De nieuwe iconen in de voorjaarscusus 2011

.
De nieuwe iconen in de voorjaarscusus 2011 zijn bekend. Er is overleg geweest met alle cursisten en uit een gros voorbeelden kwamen deze zes als meest favoriet naar voren.
Eenvoudige iconen eerst:
1. Het Mandylionicoon van Theofanes van de muurschildering in het Stavronikitaklooster op Athos uit 1545. Deze is in 2006 al in enkele groepen geschilderd, en ook geexposeerd op de grote schoolexpositie in de Utrechtse Nicolaikek in 2007. Voor informatie over het type zie www.iconenschilderen.nl op de voorpagina.
2. Christus Pantokrator van Eufrosynos uit het Dionysiouklooster op Athos van 1542. Christus houdt een gesloten evangelieboek in de linkerhand en met de rechter zegent hij.
3. De Zoetkussende Moeder Gods uit het Benaki-museum in Athene.
4. De Vlucht naar Egypte uit het Benaki.
5. De heilige Catharina van Alexandrie van Viktor, plm. 1650
6. Johannes de Doper in de woestijn met een zegenende Christus in de bovenhoek en het hoofd in een schaal rechtsbeneden.

Dat is het en ik wens iedereen succes.
.

El Greco. Eerste periode

In Brussel was een expositie van El Greco.
Nu is El Greco (de Griek) (1541-1614) als iconenschilder begonnen in Heraklion, waar een onooglijk straatje in de oude wijk nog aan hem herinnert. Het is achter de Chándakos-straat, waar nog twee iconenateliers bestaan. Het Historisch Museum bezit het "Gezicht op het Catharina-klooster" van zijn hand, een landschap.
.

Wij zijn erg geïnteresseerd in El Greco vanwege zijn achtergrond als iconenschilder.
In Heraklion was hij op zijn 20e meester, op zijn 22e had Domínikos Theotokópoulos een eigen atelier. De legendarische Andreas Ritzos was in El Greco’s tijd al vijftig jaar dood, maar zijn iconen waren in de kerken en kloosters van Kreta overal te bewonderen. Hij was de leraar van allen en zijn invloed duurde tot ver ná zijn dood, ik durf te beweren dat zijn techniek zelfs tot in onze dagen doorleeft. Een andere grootheid onder de schilders was Theófanes Bathás Strelitzas, Theófanes de Kretenzer, die naar een Meteora-klooster in Thessalië was ontboden om de kerk te beschilderen. Een groot talent was verder tijdgenoot Michael Damaskinós (1535-1591), een alleskunner, die prachtige Byzantijnse iconen maakte, hoewel een beetje oppervlakkig en een beetje gelikt. Damaskinós, 6 jaar ouder, moet in Heraklion de leidende schilder zijn geweest. Zijn moderniteit is onmiskenbaar – alles wordt mooier, makkelijker, handiger en ronder bij hem. Alsof een reclametekenaar zich op het iconenschilderen heeft geworpen. Hij heeft tien jaar in Venetië gewoond waar hij van de orthodoxe feestdagiconen Renaissance-taferelen maakte, die noch Byzantijns noch westers waren, maar een beetje ertussenin.
Domínikos was de man van de flapperende gewaden, wonderschone krulharige engelen en spannende en gedurfde kleuren.

.

(1566)

Dat moderne werd een beetje geïmporteerd door de Venetianen die Kreta bestuurden. Schilderijen van het Quattrocento, etsen van Raimondi circuleerden en Domínikos had het ook in zijn vingers. Zijn iconen zijn eigenlijk Renaissancistisch en bij hem vergeleken is Damaskinós in zijn iconen zelfs een Byzantijn van de oude stempel.
.
.


Waarschijnlijk veel geprezen door de Venetianen ging hij in 1566 ook naar Venetië waar hij 4 jaar bleef en in de leer ging bij Titiaan naar men zegt. Dat hoeft niet waar te zijn, want 4 jaar later was hij in Rome baas van een atelier en zich heel goed van zijn eigen waarde bewust: Michelangelo vond hij geen goed schilder. Wel bewonderde hij hem als beeldhouwer, en men kan zijn studie van het beeldhouwen nog tot uitdrukking zien komen in zijn latere weergave van vleespartijen.

Afscheid van Vianen

.

De expositie in Vianen is afgesloten. Op de foto zien we de groep die van 9 juni tot 16 oktober 5 iconen of meer per persoon hebben afgestaan, nog afgezien van miniaturen. Joop Richaers en Linda Harnisch konden niet komen afhalen. Iedereen was blij de iconen terug te krijgen. De Michael is door Ineke Brons meegenomen, misschien dat we later horen dat haar kerk hem wil herbergen voor een tijdje, dat is althans het aanbod.
We kijken terug op een geslaagde expositie. Er was volop aandacht voor in de gedrukte en de digitale pers. We hebben met veel plezier diensten gedraaid om vragen te beantwoorden van bezoekers. Er zijn alleen maar positieve reacties gekomen van die kant. Mooi licht in die ruimte, zei menigeen. Ja, als je een keer geweest was, bleef het je bij. Ter plekke hebben we Margreet Kluit, de altijd aanwezige beheerder van de kerk, hartelijk kunnen bedanken voor alle zorg. Kathe Hansen, die in de voorbereiding en in de praktijk de kar heeft getrokken, was afwezig, maar ze is op de hoogte van onze erkentelijkheid. Ook alle exposanten en surveillanten bedankt voor hun medewerking.
Het was een bijzondere expositie. In drie jaar zijn we aanmerkelijk verder gekomen. Tot over weer drie jaar we weer hetzelfde moeten zeggen. Hoop ik.
.

Rampzalige deelname aan Kunstfactor Live! Lab

.
(Kunstfactor is het overkoepelend orgaan van organisaties voor amateurkunsteducatie)

Jan Verdonk
i.o.v. Het Iconenatelier
Eerste Leliedwarsstraat 32
1015 TA Amsterdam
janverd@xs4all.nl

Amsterdam, 7 oktober 2010

Geacht bestuur van Kunstfactor,
Wij zijn een schildergroep die ontstaan is uit de iconenschool van Jan Verdonk. Wij zijn een jaar geleden bij elkaar gekomen als groep, om onze iconen te verkopen en op bestelling te schilderen. Onze eerste expositie was in december en januari jongstleden in Galerie Kobalt in Culemborg en succesvol. We maken in alle bescheidenheid prachtige iconen in de Griekse stijl, die weinigen in Nederland overtreffen.
Wij zijn ernstig teleurgesteld over de achteloze manier, waarop de door ons afgestane iconen zijn geëxposeerd op Kunstfactor Live! Lab.

Een van de schilders, Willy de Breij, schreef: “Ik vond het pure droevenis.”
Nelia Langeveld was verbijsterd en geshockeerd. “De manier waarop de iconen waren opgehangen was erg onzorgvuldig en icoon onwaardig.”

Ik zal het uitleggen.
1) Onze bijdrage aan de expositie bevond zich achter het podium. Op het podium was, toen ik op zaterdag rond 13.30 uur aankwam, De Chinese Opera bezig. En zodoende moest je een kwartier wachten. Anderen zullen bij landurige podiumacts langer hebben moeten wachten, als je tenminste tijdens changementen over het podium mocht en durfde.



Op bijgaande foto zie je een lichtbak linksboven en daarvóór en achter het paaltje moest je langs .
Het podium van de Duif was vrijdag en zaterdag volgeprogrammeerd, dus ik ben benieuwd hoe het anderen is vergaan. Ik vrees het ergste.

2) Ik heb in de vragenlijst aangegeven hoe je iconen hoort op te hangen. Er is geen enkele rekening mee gehouden. Toen ik binnenkwam vond ik de presentatie dus respectloos voor iconen. Hier zijn mijn opmerkingen voor de vragenlijst:
"Graag de Christusiconen op de hoogste plek hangen. Verder hangt geen van de andere heiligen met zijn rug naar Christus en Maria."

3) De iconen zijn amateuristisch en zonder gevoel voor ooghoogte opgehangen. Let wel, de meeste iconen zijn 25 cm. hoog en 19 cm. breed. Er staat vaak een scène op als de Intocht in Jeruzalem of de Opwekking van Lazarus. Het zijn miniaturen te noemen. Moet je de laagste in een rij dan op 1.95 m. ophangen? Ik ben zelf 1.82 m. en ik moest mijn nek uitrekken om de laagste althans te bekijken. Op de foto staat degene die ze heeft opgehangen afgebeeld, zelf ook niet erg lang, en schuin boven hangen de iconen.



4) Het tekstbordje met algemene informatie was afwezig toen ik kwam. Het was van de muur gevallen en achter de verwarming terecht gekomen. Het plakte niet meer op de muur. In arren moede heb ik het op de verwarming gezet.



Opvallend is, dat onze schildersgroep Iconenatelier Verdonk heet, wat niet juist is. Zo staat het ook op de website van Kunstfactor. De naam is: Het Iconenatelier.

5) Op zaterdag om 13.45 uur, toen de expositie al 2 dagen liep en nog een halve dag te gaan had, ontbraken de naambordjes bij de iconen. Geen naam van icoon, geen naam van een schilder te bekennen. “En ze zijn er wel!” sprak producent Joanne Heidinga. Grote nalatigheid dus.
Ingrid Smit meende dat ik met David Tonnaer gesproken en deelname toegezegd had (niet waar).

Hoeveel werk is gedaan om het Kunstfactor naar believen te maken! Marie-Louise reisde uit Rotterdam naar Utrecht om haar icoon af te geven. Frances de Waal stuurde iemand uit Ede. Jan Verdonk verzamelde ze, verpakte ze, vulde vragenlijsten in, kreeg de koerier aan de deur. Stuurde Excelbladen in.

Willy de Breij: “Het lijkt mij, dat we daar nooit meer aan mee moeten willen doen.”
De hele groep staat achter Willys mening. Velen reageerden ontzet. Geacht bestuur, wij laten het hierbij. Jan Verdonk zet deze brief op zijn blog: www.iconenschool.blogspot.com onder de titel: Rampzalig Kunstfactor Live!.
Zodat iedereen er getuige van kan zijn.

Was getekend: Jan Verdonk
i.o.v. Het Iconenatelier